მერაბ ღაღანიძე - ფილოლოგი,თეოლოგი, ფილოლოგიისა და ფილოსოფიის დოქტორი. ი.ჭავჭავაძის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი. გამოქვეყნებული აქვს ნაშრომები და ესეები ლიტერატურის და რელიგიის შესახებ. არის 100-ზე მეტი პუბლიკაციის და 5 წიგნის ავტორი.
ნინია კაკაბაძე - უკანასკნელი დღეების განმავლობაში ერთგვარი “რელიგიური ომი” მიმდინარეობს. ჩვენი გადაცემის მთავარი თემა არ იქნება, ამა თუ იმ ადამიანის განცხადებები, პასუხები და ა.შ. სჯობს პროპბლემაზე ვისაუბროთ და ვტქვათ არსებობს თუ არა ეს პრობლემა? დღეს ბევრი გამოთქვამს მოსაზრებას, რომ საქართველოში ჩნდება რელიგიური ფუნდამენტალიზმის საფრთხე. პირველ რიგში განვმარტოთ, რას ნიშნავს რელიგიური ფუნდამენტალიზმი?
ზურაბ კიკნაძე - ვფიქრობ რომ ფუნდამენტალიზმს აქვს ერთი კეთილი, ანუ დადებითი მხარე ის, რომ ყოველი რელიგია და ყოველი მოძღვრება უნდა ემყარებოდეს ფუნდამენტს. თუ ეს ფუნდამენტი მოიშალა, გაქრება ყველაფერი და ტრადიცია აღარ იქნება. თუკი ამ ფუნდამენტს რაიმე დააკლდა რომელიმე ეპოქაში, მომდევნო ეპოქაში, კიდევ სხვა რამ დააკლდება და მთლიანად მოიშლება. ყოველი რელიგია ცდილობს, რომ ეს ფუნდამენტი, კერძოდ მე ახლა ქრისტიანობაზე, მართლმადიდებლობაზე ვლაპარაკობ, დაემყაროს პირველ წყაროებს, სახარებას, ახალ აღთქმას, შემდეგ წმინდა მამების სწავლებებს და ცდილობს რომ ეს ყველაფერი შეინარჩუნოს დღემდე. შესაძლებელია ზოგიერთი მათგანი ახლა მოძველებულია, მაგალითად, რჯულის კანონში უამრავ რამეა ისეთი, რომლის შესრულება ადამიანს ფიზიკურად არ შეუძლია, მას შეიძლება სწამდეს რომ რაც იქ წერია, ისე უნდა გააკეთოს, მაგრამ დღევანდელი ადამიანი არ არის ამისთვის მომზადებული, საზოგადოებაა სხვანაირი... მაგრამ ადამიანი ცდილობს რომ ეს ყველაფერი შეინარჩუნოს და ამას დაეყრდნოს. რა თქმა უნდა ეს კოლიზიაში მოდის საზოგადოებასთან, რადგან გარკვეული პერიოდის შემდეგ ახალ ისტორიას ვარქმევთ და ახალი პროცესი იწყება. მაგალითად, სეკულიარიზაციის პროცესი, როდესაც სახელმწიფო გათავისუფლდა ეკლესიისგან, საზოგადოების დიდი ნაწილი ურწმუნოებათ და მორწმუნეებათ დაიშალა, არიან აგნოსტიკოსები, არიან ათეისტები... რევოლუციამაც დიდი როლი ითამაშა, თუმცა რუსეთის საზოგადოება მომზადებული იყო იმისათვის რომ სეკულიარიზაციის პროცესი წინ წასულიყო, ეს დღემდე მოდის და დაწყებულია. ვფიქრობ რომ როდესაც სეკულიარიზაციის პროცესი ბოლომდე მივა ჩიხში, შემდეგ შეიძლება დაიწყოს საკრალიზაციის ახალი მომენტი - უკვე სხვა საფუძვლებზე. ეს ჩვენს თაობას შეიძლება ვერ მოესწროს. სეკულარიზაციის ბოლომდე მიყვანამ შეიძლება გამოაჩინოს კიდევ ახალი რესურსები ადამიანის ცნობიერებაში, ის რელიგიური ჭეშმარიტებები რაც ახლა მიუღებლად და შეუსრულებლად გვეჩვენება შესაძლებელია გახდეს მისაღები და შესრულებადი. დღევანდელ ადამიანს ბევრი რამის შესრულება არ შეუძლია.
ფუნდამენტალიზმს მეორე მხარეც აქვს, რომელიც სხვა რამესთანაა დაკავშირებული, შეიძლება ტერორიზმთანაც კი, ანუ იდეოლოგიური ტერორი ადამიანის ცნობიერებაზე. ამ სახის ფუნდამენტალიზმი, რა თქმა უნდა დასაგმობია და ამას უნდა შევებრძოლოთ. ამ სახის ფუნდამენტალიზმი ცდილობს, რომ გავრცელდეს ყველაზე და ერთადერთ ჭეშმარიტებად მაშინ, როდესაც სხვა მხარეს სხვა ჭეშმარიტებაა. საერთოდ ჭეშმარიტება არის რწმენაზე დაფუძნებული, მე თუ ფუნდამენტალისტი ვარ და ჩემს რწმენაზე ვაფუძნებ ჩემს მოძღვრებას, თავზე მოგახვევთ, თქვენ კი თქვენი რწმენა გაქვთ და თქვენც შეგიძლიათ მოგვახვიო. ეს არის რელიგიური ომი, რაც კულტურათა ომს გულისხომბს. ერთ ერში შეიძლება ორი კულტურა არსებობდეს, ერთია ფუნდამენტებზე დაფუძნებული რელიგიური კულტურა, მეორე თავისუფალი. ორივეს აქვს გამართლება და ორივე უნდა არსებობდეს, რადგან ადამიანი ისეთი არსებაა რომელმაც ყველაფერი უნდა გამოცადოს, ბოლომდე უნდა მივიდეს ამ თავის ურწმუნოებაში და სეკულარიზმში.
ნ.კ.- სეკულარიზმი ურწმუნოებასა ნიშნავს?
ზ.ბ.- არა ურმწმუნოებას არა, ეს თავისუფლებას ნიშნავს, მაგრამ შემდეგი შესაძლებელია ამ თავისუფლებამ ძალიან ცუდი როლი ითამაშოს - გაჩნდეს ნიჰილიზმი, ეჭვები, უიმედობა და ა.შ. სეკულარიზმის დევიზი არის - ყველაფერი დასაშვებია. ჩავიხედოთ ჩვენს გულებში, არის ყველაფერი დასაშვები? ყველაფერს ვერ დავუშვებთ.
ნ.კ.- შემდეგ კითხვას ბატონ მერაბს დავუსვამ. შეგვიძლია თუ არა ვთქვათ, რომ საქართველო აირს სეკულარული სახელმწიფო? რა პროცესში ვართ ახლა?
მერაბ ღაღანიძე - პირველ ყოვლისა ორ სიტყვას დავამატებ ფუნდამენტალიზმის შესახებ და ისე მივალ, სწორედ ამ კითხვასთან. ფუნდამენტალიზმი პირდაპირი და აკადემიური განმარტებით ნიშნავს რელიგიური ტექსტის საღვთო წერილის პირდაპირი მნიშვნელობით გაგებას, რომელიც ისტორიულად უნდა ვთქვათ რომ არც მართლმადიდებლურ და არც კათოლიკურ სამყაროში არ აღმოცენებულა. ეს არის უფრო პროტესტანტიზმისთვის ჩვეული, როდესაც ადამიანი იღებს ბიბლიას, ბიბლიურ წიგნს, გადაშლის, კითხულობს, იძლევა თავის ინტერპრეტაციას და მიაჩნია რომ ბიბლიაში ასე წერია. თუმცა ჩვენ ისტორიულად ვიცით, რომ სწორედ ეს საეკლესიო ტრადიციაში ქრისტიანობის მრავალ საუკუნოვან განვითარებაში, პირდაპირი მნიშვნელობით არ გაიგებოდა ეს ტექსტი და ის იყო სწორედ გაშუალებული ეკლესიის თავისუფალ სივრცეში. სწორედ ქრისტიანული, მრავალსაუკუნოვანი კულტურის ტრადიცია იძლევა საშუალებას და ყოველთვის იძლეოდა იმის საშუალებას, რომ ნებისმიერ საკითხზე ყოფილიყო პოლემიკა. ჩვენ ვიცით დოგმების შედეგები და დოგმის შედეგად რა გამოცხადდა ქრისტიანობისთვის აუცილებელ ჭეშმარიტებად, მაგრამ ეს ჭეშმარიტება ხომ ყველა ბრძოლის შედეგი იყო, თავად ეკლესიაში დაწერილა არა ერთი ნაშრომი, წარმოთქმულა არა ერთი ქადაგება, გამოთქმულა არა ერთი თვალსაზრისი, რომელიც სწორედ თავისუფალ სივრცეში მიდიოდა და ეკლესია იძლეოდა ამ თავისუფალი აზრის განვითარების საშუალებას, როგორც აღმოსავლეთში ისე დასავლეთში, ალბათ ისტორიული მაგალითების მოყვანა ძალიან შორს წაგვიყვანს, და არც არის საჭირო, თუ რამდენად მწვავე იყო ხოლმე უმთავრეს თეოლოგიურ საკითხებზე დისკუსია. კიდევ ვიმეორებ აღმოსავლეშშიც და დასავლეთშიც. ასე რომ ეკლესია იძლეოდა ნებისმიერი აზრის შესახებ მსჯელობისათვის თავისუფალ სივრცეს.
დღეს არის თუ არა ასეთი სიტუაცია ამაზე, ალბათ, ჩემი კომენტარი და განმარტება არ არის საჭირო, რამდენადაც ხედავთ რა სიტუაცია არის დღეს. მაგრამ მე ამ საკითხის სხვა კუთხეს წარმოვაჩენდი, რაც მოგვწონს თუ არ მოგვწონს გასაგებს ხდის იმ მოვლენებს, რაც დღეს ხდება. კომუნისტური ეპოქის დამთავრების შემდეგ და კომუნისტური იდეოლოგიისაგან გათავისუფლების შემდგომ, ყველასათვის ცნობილია, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ჩნდება რელიგიურ იდეოლოგიური შიმშილის განცდა. ყველაზე დიდ რელიგიათმცოდნე მირჩე ელიადისი ამბობდა, რომ ყველა ადამიანი თავისი არსით, არის რელიგიური (Hომორელიგიოს). ავიღოთ ეს, როგორც მოცემულობა - თუ ადამიანი არის რელიგიური არსება, ის ეძებს ამ რელიგიური წყურვილის დაკმაყოფილების საშუალებას, ეს ერთი. შევხედოთ მეორე მხარეს, ქართულ საზოგადოებაში ადამიანი იყო რელიგიური არსება, ჩვენი მშობლების თუ ბაბუების თუ პაპის პაპების თაობა ამ რელიგიურ წყურვილს, თუნდაც კომუნისტურ იდეოლოგიაში იკმაყოფილებდა, ეს ერთი. ეს შიმშილი არის დღესაც და სად არის ამ შიმშილის დაპურების საშუალება დღეს?! გაიხედა დღევანდელმა ადამიანმა, მითუმეტეს ახალგაზრდამ, რომელიც თავისუფალია კომუნისტური იდეოლოგიისგან, ხედავს ეკლესიას, სადაც არის ამ საზრდოს მოპოვების საშუალება. ასევე დღეს ჩვენ ეროვნულ სახელმწიფოში ვცხოვრობთ, ეროვნული ფასეულობები, რაც არ უნდა თქვან, მე მგონია, რომ საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილისთვის ყველა ასაკისათვის, არის ღირებული და განმსაზღვრელი. მე არ მჯერა იმ თეორიების რომ საქართველოში არის ფენა ადამიანების, რომელსაც უნდა საქართველოს განადგურება და ეროვნული ტრადიციების მოსპობა, ამას მე ვერ დავიჯერებ არ მაქვს ამის თქმის საფუძველი. ეკლესია დღეს წარმოდგება საზოგადოების წინაშე და ამბობს, რომ ჩვენ ვართ ქართული ეროვნული მემკვიდრეობის მცველნი და შემთხვევითი არ არის რომ ეროვნული პანთეონი და ეკლესიური პანთეონი ერთმანეთს ფარავს. ეს ის “პანთეონია”, სადაც ილია ჭავჭავაძეც არის, ექვთიმე ტაყაიშვილიც, სადაც ძალიან ბევრი მეფე და ეროვნულ გმირთა და წმინდანთა სახეები ერთმანეთს ფარავს. ორივე ეს მომენტი სწრაფვაა ეროვნული მემკვიდრეობის შენარჩუნებისაკენ და რელიგიური შიმშილი შეერთებული სახით, საზოგადოების დიდ ნაწილს წარმოუდგება ეკლესიაში და იქ პოულობს თავის ამ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილების და პასუხის გაცემის საშუალებას. რა თქმა უნდა, აი ის რითაც მე დავიწყე საუბარი, არის თუ არა იქ თავისუფალი მსჯელობის სივრცე, ეს უკვე სხვა საკითხია და ეს კითხვათ დავტოვოთ.
http://www.gipa.ge/gipa/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=45&lang=ka
ნინია კაკაბაძე - უკანასკნელი დღეების განმავლობაში ერთგვარი “რელიგიური ომი” მიმდინარეობს. ჩვენი გადაცემის მთავარი თემა არ იქნება, ამა თუ იმ ადამიანის განცხადებები, პასუხები და ა.შ. სჯობს პროპბლემაზე ვისაუბროთ და ვტქვათ არსებობს თუ არა ეს პრობლემა? დღეს ბევრი გამოთქვამს მოსაზრებას, რომ საქართველოში ჩნდება რელიგიური ფუნდამენტალიზმის საფრთხე. პირველ რიგში განვმარტოთ, რას ნიშნავს რელიგიური ფუნდამენტალიზმი?
ზურაბ კიკნაძე - ვფიქრობ რომ ფუნდამენტალიზმს აქვს ერთი კეთილი, ანუ დადებითი მხარე ის, რომ ყოველი რელიგია და ყოველი მოძღვრება უნდა ემყარებოდეს ფუნდამენტს. თუ ეს ფუნდამენტი მოიშალა, გაქრება ყველაფერი და ტრადიცია აღარ იქნება. თუკი ამ ფუნდამენტს რაიმე დააკლდა რომელიმე ეპოქაში, მომდევნო ეპოქაში, კიდევ სხვა რამ დააკლდება და მთლიანად მოიშლება. ყოველი რელიგია ცდილობს, რომ ეს ფუნდამენტი, კერძოდ მე ახლა ქრისტიანობაზე, მართლმადიდებლობაზე ვლაპარაკობ, დაემყაროს პირველ წყაროებს, სახარებას, ახალ აღთქმას, შემდეგ წმინდა მამების სწავლებებს და ცდილობს რომ ეს ყველაფერი შეინარჩუნოს დღემდე. შესაძლებელია ზოგიერთი მათგანი ახლა მოძველებულია, მაგალითად, რჯულის კანონში უამრავ რამეა ისეთი, რომლის შესრულება ადამიანს ფიზიკურად არ შეუძლია, მას შეიძლება სწამდეს რომ რაც იქ წერია, ისე უნდა გააკეთოს, მაგრამ დღევანდელი ადამიანი არ არის ამისთვის მომზადებული, საზოგადოებაა სხვანაირი... მაგრამ ადამიანი ცდილობს რომ ეს ყველაფერი შეინარჩუნოს და ამას დაეყრდნოს. რა თქმა უნდა ეს კოლიზიაში მოდის საზოგადოებასთან, რადგან გარკვეული პერიოდის შემდეგ ახალ ისტორიას ვარქმევთ და ახალი პროცესი იწყება. მაგალითად, სეკულიარიზაციის პროცესი, როდესაც სახელმწიფო გათავისუფლდა ეკლესიისგან, საზოგადოების დიდი ნაწილი ურწმუნოებათ და მორწმუნეებათ დაიშალა, არიან აგნოსტიკოსები, არიან ათეისტები... რევოლუციამაც დიდი როლი ითამაშა, თუმცა რუსეთის საზოგადოება მომზადებული იყო იმისათვის რომ სეკულიარიზაციის პროცესი წინ წასულიყო, ეს დღემდე მოდის და დაწყებულია. ვფიქრობ რომ როდესაც სეკულიარიზაციის პროცესი ბოლომდე მივა ჩიხში, შემდეგ შეიძლება დაიწყოს საკრალიზაციის ახალი მომენტი - უკვე სხვა საფუძვლებზე. ეს ჩვენს თაობას შეიძლება ვერ მოესწროს. სეკულარიზაციის ბოლომდე მიყვანამ შეიძლება გამოაჩინოს კიდევ ახალი რესურსები ადამიანის ცნობიერებაში, ის რელიგიური ჭეშმარიტებები რაც ახლა მიუღებლად და შეუსრულებლად გვეჩვენება შესაძლებელია გახდეს მისაღები და შესრულებადი. დღევანდელ ადამიანს ბევრი რამის შესრულება არ შეუძლია.
ფუნდამენტალიზმს მეორე მხარეც აქვს, რომელიც სხვა რამესთანაა დაკავშირებული, შეიძლება ტერორიზმთანაც კი, ანუ იდეოლოგიური ტერორი ადამიანის ცნობიერებაზე. ამ სახის ფუნდამენტალიზმი, რა თქმა უნდა დასაგმობია და ამას უნდა შევებრძოლოთ. ამ სახის ფუნდამენტალიზმი ცდილობს, რომ გავრცელდეს ყველაზე და ერთადერთ ჭეშმარიტებად მაშინ, როდესაც სხვა მხარეს სხვა ჭეშმარიტებაა. საერთოდ ჭეშმარიტება არის რწმენაზე დაფუძნებული, მე თუ ფუნდამენტალისტი ვარ და ჩემს რწმენაზე ვაფუძნებ ჩემს მოძღვრებას, თავზე მოგახვევთ, თქვენ კი თქვენი რწმენა გაქვთ და თქვენც შეგიძლიათ მოგვახვიო. ეს არის რელიგიური ომი, რაც კულტურათა ომს გულისხომბს. ერთ ერში შეიძლება ორი კულტურა არსებობდეს, ერთია ფუნდამენტებზე დაფუძნებული რელიგიური კულტურა, მეორე თავისუფალი. ორივეს აქვს გამართლება და ორივე უნდა არსებობდეს, რადგან ადამიანი ისეთი არსებაა რომელმაც ყველაფერი უნდა გამოცადოს, ბოლომდე უნდა მივიდეს ამ თავის ურწმუნოებაში და სეკულარიზმში.
ნ.კ.- სეკულარიზმი ურწმუნოებასა ნიშნავს?
ზ.ბ.- არა ურმწმუნოებას არა, ეს თავისუფლებას ნიშნავს, მაგრამ შემდეგი შესაძლებელია ამ თავისუფლებამ ძალიან ცუდი როლი ითამაშოს - გაჩნდეს ნიჰილიზმი, ეჭვები, უიმედობა და ა.შ. სეკულარიზმის დევიზი არის - ყველაფერი დასაშვებია. ჩავიხედოთ ჩვენს გულებში, არის ყველაფერი დასაშვები? ყველაფერს ვერ დავუშვებთ.
ნ.კ.- შემდეგ კითხვას ბატონ მერაბს დავუსვამ. შეგვიძლია თუ არა ვთქვათ, რომ საქართველო აირს სეკულარული სახელმწიფო? რა პროცესში ვართ ახლა?
მერაბ ღაღანიძე - პირველ ყოვლისა ორ სიტყვას დავამატებ ფუნდამენტალიზმის შესახებ და ისე მივალ, სწორედ ამ კითხვასთან. ფუნდამენტალიზმი პირდაპირი და აკადემიური განმარტებით ნიშნავს რელიგიური ტექსტის საღვთო წერილის პირდაპირი მნიშვნელობით გაგებას, რომელიც ისტორიულად უნდა ვთქვათ რომ არც მართლმადიდებლურ და არც კათოლიკურ სამყაროში არ აღმოცენებულა. ეს არის უფრო პროტესტანტიზმისთვის ჩვეული, როდესაც ადამიანი იღებს ბიბლიას, ბიბლიურ წიგნს, გადაშლის, კითხულობს, იძლევა თავის ინტერპრეტაციას და მიაჩნია რომ ბიბლიაში ასე წერია. თუმცა ჩვენ ისტორიულად ვიცით, რომ სწორედ ეს საეკლესიო ტრადიციაში ქრისტიანობის მრავალ საუკუნოვან განვითარებაში, პირდაპირი მნიშვნელობით არ გაიგებოდა ეს ტექსტი და ის იყო სწორედ გაშუალებული ეკლესიის თავისუფალ სივრცეში. სწორედ ქრისტიანული, მრავალსაუკუნოვანი კულტურის ტრადიცია იძლევა საშუალებას და ყოველთვის იძლეოდა იმის საშუალებას, რომ ნებისმიერ საკითხზე ყოფილიყო პოლემიკა. ჩვენ ვიცით დოგმების შედეგები და დოგმის შედეგად რა გამოცხადდა ქრისტიანობისთვის აუცილებელ ჭეშმარიტებად, მაგრამ ეს ჭეშმარიტება ხომ ყველა ბრძოლის შედეგი იყო, თავად ეკლესიაში დაწერილა არა ერთი ნაშრომი, წარმოთქმულა არა ერთი ქადაგება, გამოთქმულა არა ერთი თვალსაზრისი, რომელიც სწორედ თავისუფალ სივრცეში მიდიოდა და ეკლესია იძლეოდა ამ თავისუფალი აზრის განვითარების საშუალებას, როგორც აღმოსავლეთში ისე დასავლეთში, ალბათ ისტორიული მაგალითების მოყვანა ძალიან შორს წაგვიყვანს, და არც არის საჭირო, თუ რამდენად მწვავე იყო ხოლმე უმთავრეს თეოლოგიურ საკითხებზე დისკუსია. კიდევ ვიმეორებ აღმოსავლეშშიც და დასავლეთშიც. ასე რომ ეკლესია იძლეოდა ნებისმიერი აზრის შესახებ მსჯელობისათვის თავისუფალ სივრცეს.
დღეს არის თუ არა ასეთი სიტუაცია ამაზე, ალბათ, ჩემი კომენტარი და განმარტება არ არის საჭირო, რამდენადაც ხედავთ რა სიტუაცია არის დღეს. მაგრამ მე ამ საკითხის სხვა კუთხეს წარმოვაჩენდი, რაც მოგვწონს თუ არ მოგვწონს გასაგებს ხდის იმ მოვლენებს, რაც დღეს ხდება. კომუნისტური ეპოქის დამთავრების შემდეგ და კომუნისტური იდეოლოგიისაგან გათავისუფლების შემდგომ, ყველასათვის ცნობილია, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ჩნდება რელიგიურ იდეოლოგიური შიმშილის განცდა. ყველაზე დიდ რელიგიათმცოდნე მირჩე ელიადისი ამბობდა, რომ ყველა ადამიანი თავისი არსით, არის რელიგიური (Hომორელიგიოს). ავიღოთ ეს, როგორც მოცემულობა - თუ ადამიანი არის რელიგიური არსება, ის ეძებს ამ რელიგიური წყურვილის დაკმაყოფილების საშუალებას, ეს ერთი. შევხედოთ მეორე მხარეს, ქართულ საზოგადოებაში ადამიანი იყო რელიგიური არსება, ჩვენი მშობლების თუ ბაბუების თუ პაპის პაპების თაობა ამ რელიგიურ წყურვილს, თუნდაც კომუნისტურ იდეოლოგიაში იკმაყოფილებდა, ეს ერთი. ეს შიმშილი არის დღესაც და სად არის ამ შიმშილის დაპურების საშუალება დღეს?! გაიხედა დღევანდელმა ადამიანმა, მითუმეტეს ახალგაზრდამ, რომელიც თავისუფალია კომუნისტური იდეოლოგიისგან, ხედავს ეკლესიას, სადაც არის ამ საზრდოს მოპოვების საშუალება. ასევე დღეს ჩვენ ეროვნულ სახელმწიფოში ვცხოვრობთ, ეროვნული ფასეულობები, რაც არ უნდა თქვან, მე მგონია, რომ საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილისთვის ყველა ასაკისათვის, არის ღირებული და განმსაზღვრელი. მე არ მჯერა იმ თეორიების რომ საქართველოში არის ფენა ადამიანების, რომელსაც უნდა საქართველოს განადგურება და ეროვნული ტრადიციების მოსპობა, ამას მე ვერ დავიჯერებ არ მაქვს ამის თქმის საფუძველი. ეკლესია დღეს წარმოდგება საზოგადოების წინაშე და ამბობს, რომ ჩვენ ვართ ქართული ეროვნული მემკვიდრეობის მცველნი და შემთხვევითი არ არის რომ ეროვნული პანთეონი და ეკლესიური პანთეონი ერთმანეთს ფარავს. ეს ის “პანთეონია”, სადაც ილია ჭავჭავაძეც არის, ექვთიმე ტაყაიშვილიც, სადაც ძალიან ბევრი მეფე და ეროვნულ გმირთა და წმინდანთა სახეები ერთმანეთს ფარავს. ორივე ეს მომენტი სწრაფვაა ეროვნული მემკვიდრეობის შენარჩუნებისაკენ და რელიგიური შიმშილი შეერთებული სახით, საზოგადოების დიდ ნაწილს წარმოუდგება ეკლესიაში და იქ პოულობს თავის ამ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილების და პასუხის გაცემის საშუალებას. რა თქმა უნდა, აი ის რითაც მე დავიწყე საუბარი, არის თუ არა იქ თავისუფალი მსჯელობის სივრცე, ეს უკვე სხვა საკითხია და ეს კითხვათ დავტოვოთ.
http://www.gipa.ge/gipa/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=45&lang=ka
Комментариев нет:
Отправить комментарий