მირზა გელოვანი.

მირზა (რევაზ) გედეონის ძე გელოვანი დაიბადა 1917 წლის 2 მარტს სოფელ ნაქალაქარში (ახლანდელი თიანეთის მუნიციპალიტეტი). 1936-1939 წლებში ცხოვრობდა თბილისში, თავისუფალ მსმენელად დადიოდა უნივერსიტეტში. მუშაობდა გამომცემლობა „ფედერაციაში“, „საბჭოთა აფხაზეთის“ რედაქციაში. მისი ლექსები 1935 წლიდან იბეჭდებოდა ჟურნალში „ჩვენი თაობა“ და სხვა ჟურნალ-გაზეთებში. 1939 წელს წითელ არმიაში გაიწვიეს. მირზა გელოვანი იმ ახალგაზრდა პოეტთა თაობას ეკუთვნოდა, რომელმაც თვითმყოფადი, ხალასი და ალალ-მართალი ლექსებით თავისებური ხიბლი შემატეს თბილისის ლიტერატურულ ცხოვრებას. მირზა გელოვანმა შექმნა თავისთავადი პოეტური სამყარო. მისი ლექსები (განსაკუთრებით სამიჯნურო) გამოირჩევა ნათელი სახეებით, ლაკონიზმით, ემოციურობითა და ექსპრესიულობით. აღიარება მოუტანეს ლექსებმა: „თუშის ქალი წყაროზე“, „ცხრაკარა“, „შავლეგო“, „მელოდე“, „მთაწმინდიდან სმოლენსკამდე“, „იჯექი წყნარად“, „მთვარე“, „შემოღამება საბადურზე“, „მახსოვს“, „ხრეშად დაცვივდა სიტყვები“; ასევე აღსანიშნავია ბალადა „აონი“, პოემა „შავნაბადა“ და სხვა. მირზა გელოვანმა სულ სამიოდე წელი იტრიალა დედაქალაქის ლიტერატურულ წრეებში, ხოლო შემდეგ, ომში წასული პოეტი, დროდადრო სამშობლოში აგზავნიდა ნაჩქარევად დაწერილ ლექსებსა და წერილებს, რომლებშიც თბილისის მონატრება ჩანდა:

“წუხელ ვებრძოდი ცეცხლს და ურაგანს

და საშინელი ბრძოლების ნისლში

მე მომეჩვენა, სადღაც, ჩემს უკან

აელვებული იდგა თბილისი”.

გამოცემულია მისი ლექსების კრებულები: „ლექსები“ (1954), „შავნაბადა“ (1956), „ცხრაკარა“ (1960), „უბის წიგნაკიდან“ (1964), „თეთრი მიწა“ (1972), „ფრონტული ლექსები“ (1975).

მირზა გელოვანს სიკვდილის შემდეგ მიენიჭა საქართველოს კომკავშირის პრემია (1973). თბილისში, ვაჟა-ფშაველას პროსპექტზე, არის მირზა გელოვანის სახელობის ბიბლიოთეკა. თელეთში, თბილისის მახლობლად, დგას მისი ძეგლი.

ქართველი პოეტი, შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1975, სიკვდილის შემდეგ).

მირზა გელოვანი გარდაიცვალა ომის მიწურულს, 1944 წლის ივლისში, როდესაც უკანგაქცეულ მტერს დადევნებული დასავლეთ დვინის სამდინარო დაბრკოლებაზე გადადიოდა. დაკრძალულია ბელარუსში, ვიტებსკის ოლქის ბერენკოვიჩის რაიონის სოფელ სანიკის საძმო სასაფლაოზე.

ქართველ პოეტს მიენიჭა შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატის წოდება. (1975, სიკვდილის შემდეგ).

wikipedia.org

ო, მაპატიეთ

ბედმა უცნობი გზით გამაქამანა,

თქვენ დარჩით შორი... ცაზედაც შორი...

და, როგორც კარტში აგურის ქალებს,

გქონდათ ქერა თმა და ყელი ბროლის.

მე გპირდებოდით, რომ დავბრუნდები,

რომ თქვენი თმები დამაბრუნებენ,

მაგრამ დღეები, როგორც ქურდები,

ჩემს შეპირებას ანადგურებენ.

და სადმე ტყვია თუ გააციებს

გულს საშინელი განადგურებით,

თქვენ მაპატიეთ, ჰო, მაპატიეთ,

დანაშაული არდაბრუნების.

მე მინდოდა იავნანა ..

მე მინდოდა იავნანა,

როგორც ნაზი პოემა...

რაც ვერ მოკლა შენმა დანამ,

მოკლა სიმარტოვემა.

ოი, როგორ მედიდური

მქონდა გული ბავშვობის,

ოი, როგორ დაგემდურე,

ოი, როგორ დაგშორდი.

და არ ვიცი, იქნებ დაჭრილს

მომწვდეს შენი მარჯვენა

და ეღირსოს უხმო აჩრდილს

ქვეყანაზე დარჩენა.

იყოს ეს ლექსი უკანასკნელი ..

იყოს ეს ლექსი უკანასკნელი,

ოღონდ დამტოვონ შენზე დარდებმა,

გაიმეორონ ჩემი სახელი

ხეებმა, გულის ამხანაგებმა.

ძვირფასო, მახრჩობს ეს ნიაგარა,

შენი ღიმილი რადგან არ მიცავს,

მე აღარ ვიცი რას შეგადარო:

ყვავილს თუ მთვარეს, ცასა თუ მიწას!

შორს მთაზე მოჩანს ციხის ნანგრევი,

როგორც იმედი გულგადახრული,

მოჰყეფს მდინარე-მრისხანე დევი

და გიჟი ქარის ისმის მაყრული.

გზები კი, რა ვქნა, იკლაკნებიან,

როგორც გველები მსხვერპლის გარშემო

და თუმც სიტყვები იკარგებიან,

არ მინდა გული გადავაშენო.

ეს ლექსები კი, უცნობი ფერის,

იქნება, ლექსებს სულაც არა ჰგავს,

მოდი, წამართვი მე ყველაფერი,

გული კი დარჩეს თავის ალაგას!

ბეღურული გული

გაფრინდება ბეღურა და როგორც ფრთები ღამის

ეფარება თვალთა ხედვას აბურძგნული ფრთები,

ვრჩები, თითქოს ხასიათი ველურ მომთაბარის,

დარდითა ვარ შეჭმული და კვლავ დარდითა ვთვრები.

შენ ცუდი ხარ, ეს ვიცი და

ვერ კი გამიგია,

რაღად მიყვარს შენი სახის უცხო ელვარება.

თუმც გულისთვის სასიკვდილოდ მახე დამიგია,

მისი ბეღურული ფეთქვა

მაინც მებრალება.

მე მხოლოდ მახსოვს..

მე მხოლოდ მახსოვს, რომ გასაშრობად
ცას ეწვა ნისლი უკაბადონო.
მე არ მქონია ქვეყნად ბავშვობა, 
თქვენ უსირცხვილოდ სტყუით, ბატონო,
შეხედეთ ჩემს გულს ათასგზის ნაგმობს,
ქარმა, ღამემ და სიცივემ აცრა.
თქვენ რაღაც სუფთა ყვავილზე ამბობთ
ჩემი უსიტყვო ცრემლების ნაცვლად.
მე მხოლოდ მახსოვს, ქარი ულხინოდ
მიაქანებდა ბედს უპატრონოს,
თქვენ უსირცხვილოდ, ო, უსირცხვილოდ
ჰო, უსირცხვილოდ სტყუით, ბატონო.
ხომალდი ჩემი ტალღებს ქაფიანს
არც შველას სთხოვდა, არც სთხოვდა
შეხლას.
მე მაქვს უბავშვო ბიოგრაფია

და ერთადერთი ამით ვარ ქვეყნად.

მელოდე

მე დაბრუნებით ტკივილებს წავშლი,

ოღონდ მოსვლამდის, ოღონდ ბოლომდის,

როგორც გაზაფხულს ელიან მთაში, - 

შენი ლამაზი გული მელოდეს.

შევყრი მეგობრებს, მაღალ მაყრიონს,

ორღობეებში გასროლას დოღის,

ზეცის ჩამოხსნას, მთების შერყევას

ჯილდოდ მოვუტან ბრწყინვალე ლოდინს.

და შენს ეზოში დაუკრავს ზურნა,

დაბალი ხმებით დუდუნი დოლის,

აგიცხადდება სიზმარი შორი,

გაგახსენდება დობილთა ზრუნვა.

გეტყვიან... ოი, ჰკარგავ ბავშვობას,

ოი, დობილებს გვტოვებ ბავშვებად,

მშვიდობა ყრმობას და თამაშობას,

მშვიდობის შუქი ნურც მოგეშვება.

... და ქორწილს ზეცის სუფრაზე გავშლი,

ოღონდ მოსვლამდის, ოღონდ ბოლომდის,

როგორც გაზაფხულს ელიან მთაში,- 

შენი ლამაზი თრთოლვა მელოდეს.

poetry.ge