ძვ.წ. 646 წელს ასურეთის მეფემ ასურბანიფალიმ დაიპყრო სუსა ელამების დედაქალაქი . ამის შემდგომ ასურეთის მეფეებს ძალიან გაურთულდათ სიტვაცია ჩრდილოეთ მესოპოტამიაში , სადაც თანდათანობით ძლიერდებოდნენ მიდიელები . ასურეთს ამ დროს ჩამოსცილდა ეგვიპტეც. ძვ. წ. 605 გაძლიერებული მიდიისა და ბაბილონეთის კოალიციამ ბოლო მოუღო ასურეთის სახელმწიფოა. მისი ტერიტორია გამარჯვებული სახელმწიფოს შემადგენლობაში შევიდა. ასურეთის დედაქალაქი ნინევია , დაანგრიეს . ძლიერი მიდიის სამეფომ ნელ-ნელა დაიწყო დასუსტება , ამ პერიოდში ირანის ტერიტორიაზე გაძლიერდა აქემენიდების დინასტია , რომლებმაც თავის კონტროლს დაუქვემდებარეს მრავალი ტერიტორია . ჩამოყალიბდა აქემენიდების იმპერია (ძვ. წ 648–330) .
ძვ. წ. 558 წელს აქემენელთა სამეფოს სათავეში ჩაუდგა აქემენის შთამომავალი კიროს II დიდი (558-530), რომელმაც ძველი წელთაღრიცხვით 550 წელს დაამარცხა მიდიელები და შემოიერთა მიდიის ტერიტორიები. ძველი წელთაღრიცხვით 539 წელს კიროსმა დაიპყრო ბაბილონი. კიროს II-ის მემკვიდრის კამბიზ II-ის (ძველი წელთაღრიცხვით 530-522 წლებში) დროს სპარსელებმა დაიპყრეს ეგვიპტე. მალე მათი სახელმწიფო უზარმაზარ იმპერიად იქცა, რომელიც გადაჭიმული იყო ცენტრალური აზიიდან მაკედონიამდე. კამბიზის გარდაცვალების შემდეგ აქემენიდების იმპერიაში გამეფდა დარიოს I (ძველი წელთაღრიცხვით 522-486 წლები).
დარიოსის მმართველობის დაწყებამდე ქვეყნის დედაქალაქი იყო სუსა, დარიოსმა იმპერიის დედაქალაქი პერსეპოლისში გადაიტანა. ქალაქში შედიოდა ფართო სადღესასწაულო კიბე, რომელიც მორთული იყო 33 ხალხის რელიეფით რომლებსაც ხარკი მიჰქონდათ მეფესთან . უზარმაზარი კარიჭო ხსნიდა გზას აპადანისაკენ იმდროისთვის ყველაზე დიდ სასახლისკენ. დარიოსმა მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული რეფორმები ჩაატარა, რამაც დაპყრობილ ქვეყნებში სახელმწიფოს კონტროლი გააძლიერა. აქემენიდების იმპერია იყოფოდა სატრაპებად . აქემენიდების იმპერია უდიდეს სამხედრო ჯარზე იყო დაყრდნობილი , მიუხედავად ამისა ამ პერიოდში თანდათანობით ძლიერდემა საბერძნეთი , რომელიც აქემენიდების იმპერიას სერიოზულ ზიანს და წინააღმდეგობას აყენებს . აქემენიანთა მეფემ ქსერქსემ(ძველი წელთაღრიცხვით 486-465 წლები) წამოიწყო ლაშქრობა ბერძენთა წინააღმდეგ. მაგრამ ძველი წელთაღრიცხვით 490 წელს ქალაქ მარათონთან ბრძოლისას, ძველი წელთაღრიცხვით 480 წლის სალამინის საზღვაო ბრძოლაში, ძველი წელთაღრიცხვით 479 წლის პლატეასთან ბრძოლაში და იმავე წელს მიკალის კონცხთან საზღვაო ბრძოლაში ბერძნებმა დაამარცხეს სპარსელები და აიძულეს უარი ეთქვათ საბერძნეთის დაპყრობის გეგმაზე. ძველი წელთაღრიცხვით 449 წელს დაიდო საზავო ხელშეკრულება, მაგრამ მის შემდეგაც სპარსეთი აქტიურად ერეოდა საბერძნეთის საქმეებში განსაკუთრებით პელოპონესის ომის დროს.
აქემენიანთა სამეფო კარის ინტრიგებმა,სახელმწიფო გადატრიალებებმა,დაპყრობილი ხალხების პერიოდულმა აჯანყებებმა, სატრაპთა სეპარატისტულმა მიდრეკილებებმა დაასუსტა იმპერეია და მას აღარ ეყო ძალა გამკლავებოდა ახალ მეტოქეს მაკედონიას. ძვ. წ. 334 წელს მაკედონურ-ბერძნული არმია შეიჭრა აქემენიანთა იმპერიაში და რამდენიმე წელიწადში სასტიკად გაანადგურა.
ძვ.წ 334 -331 წლებში ალექსანდრე მაკედონელი, აწარმოებდა დიდ დაპყრობით ომებს . გრანიკოსის ბრძოლაში ალექსანდრემ დაამარცხა სპარსელების უძლიერესი არმია. ამ ბრძოლის შემდეგ ალექსანდრემ დაიმორჩილა ირანის ტერიტორია და შექმნა უზარმაზარი იმპერია
Комментариев нет:
Отправить комментарий