წმინდა მეფე ვახტანგ გორგასალი (დ. დაახლ. V საუკუნის 40-იანი წ.წ. – გ. 502)

  V საუკუნე სასანიდური ირანის ძლიერების ხანა იყო. ამ დროს ირანი გადაჭიმული იყო ინდოეთიდან სირია-პალესტინამდე და სამხრეთ-კავკასიიდან სპარსეთის ყურემდე. ზემძლავრი იყო აღმოსავლეთ რომის იმპერიაც, რომელიც აკონტროლებდა ბალკანეთს, ეგვიპტეს, მცირე აზიასა და პალესტინას. ორივე იმპერია ისწრაფოდა იბერიის ხელში ჩასაგდებად. ბიზანტიის იმპერატორიცა და ირანის შაჰინშაჰიც ყოველმხრივ ცდილობდნენ იბერიის შიდა-პოლიტიკური სირთულეები სათავისოდ გამოეყენებინათ.

ამიტომაც იბერიის სამეფოში გამარჯვება ქრისტიანობისა, რომელიც IV ს-ის I ნახევარში სახელმწიფო სარწმუნოებად იქმნა გამოცხადებული და რომლის განმტკიცებასაც ხელს უწყობს იბერიის ხელისუფლება IV საუკუნის შემდეგ, გამომდინარეობდა ქართული ეროვნული პოლიტიკიდან, მიზნად ისახავდა ეროვნული თვითმყოფადობის განმტკიცებას, ირანის შემოტევიდან თავდაცვას, ხოლო სპარსეთის მთავრობა თავის მოვალეობად სთვლიდა, რომ ცეცხლთაყვანისმცემლობისთვის(ეს წარმართული სარწმუნოება დედამიწისა, ცეცხლისა და წყლის გაღმერთებაზე იყო დამყარებული: ამ ოთხ სტიქიონს იგი წმინდად სთვლიდა. მაზდეანურ ტაძრებში, საკურთხევლის წინ, ჩაუქრობლად ენთო კოცონი, რასაც მორწმუნენი სასოებით ემსახურებოდნენ. მაზდეანებს მღვდელმსახურნიც ჰყავდათ, რომელთაც „მოგვებს“-ს ეძახდნენ, ხოლო მოგვების მღვდელმთავარს „მოგპეტი“ ანუ „მობედან-მობედი“-ი ერქვა, ცეცხლთაყვანისმცემლობა სპარსელების ეროვნულ სარწმუნოებად ითვლებოდა და უზენაესი პატივისცემა და სახელმწიფოში ძლიერი გავლენა სასანელთა გვარეულობის შაჰინ-შაჰების დროს ჰქონდა) ყოველგვარი მფარველობა გაეწია კავკასიაში.

V ს-ის დასაწყისში, მირიან მეფის შვილთაშვილის შვილი მეფე „მირდატ, ძე ვარაზ ბაკურისა, მტერ ექმნა ბერძენთა და სპარსთა“. იგი ბიზანტიას ებრძოდა კლარჯეთისთვის, და ამავე დროს ირანს ხარკის მიცემა შეუწყვიტა. ირანის შაჰმა, იეზდიგერდ I-მა (399-420 წ.წ.) მირდატის დასასჯელად ჯარი გამოგზავნა, გარდაბანთან ბრძოლაში ქარ-თველობა დამარცხდა, ხოლო მირდატი, ტყვედ ჩავარდა. მირდატს სჯულის შეცვლა მოთხოვეს, მაგრამ ვერ გატეხეს, ნატანჯი მეფე საპყრობილეში აღესრულა (საქართველოს სამოციქულო ეკლესიამ იგი წმინდანად შერაცხეს. ხს. 8(21) ივლისი). სპარსელებმა დაიპყრეს საქართველო და განრყვნეს ეკლესიები, ხოლო ქართველებმა გადამალეს ჯვრები და ყოველ ეკლესიაში ცეცლისმსახურმა სპარსელებმა აღაგზნეს ცეცხლი.

http://www.georoyal.ge/?MTID=3&TID=51&id=296