„ნუ იქნებით მონა კაცთა" (კორ. 7.23).
ცნობილია, რომ ადამიანებს შორის პირველი ხელმძღვანელი გახლავთ მშობელი თავისი შვილისა. იოლი წარმოსადგენია, რა დაემართება ბავშვს მშობლის ყურადღების გარეშე. იქნებ მივცეთ ბავშვებს სრული თავისუფლება და სრულიად კეთილი მოსაზრებით მივუშვათ ისინი საკუთარი ნებისამებრ? ცხადია, ასეთ ვითარებაში ბავშვი დაიღუპება. ასეა ცხოვრების ყოველ ეტაპზე ყველგან და ყოველთვის გვესაჭიროება ხელმძღვანელი. როდესაც საქმე ეხება სულიერ ცხოვრებას, სულიერი ხელმძღვანელობის ქვეშ ყოფნა მითუმეტეს აუცილებელია. ცხონების გზის მაძიებელი, წმიდა მამათა სიტყვით, თავის ძალებზე, მოსაზრებებზე ან ნებაზე დაყრდნობით არ უნდა შეუდგეს საქმეს. იმ თავითვე უნდა მიენდოს გამოცდილ ხელმძღვანელს. ვინც ხელმძღვანელის გარეშე იწყებს, ის თავიდანვე დამღუპველ გზას ადგება.
ამრიგად, სულიერი წარმატებისათვის სულიერი მოძღვრისადმი მორჩილებაა საჭირო, მაგრამ აქაც სიფრთხილე გვმართებს. ჭეშმარიტი მორჩილება ნებაყოფლობითია - მორჩილება პიროვნების თავისუფალი არჩევანის გამოხატულება უნდა იყოს.
წმ. ეგნატე (ბრიანჩანინოვი) ამბობს: „ჭეშმარიტი მორჩილება ღმრთისადმი მორჩილებაა. ის, ვისაც არ ძალუძს თვითონ, თავისი ძალისხმევით დაექვემდებაროს ამ მორჩილებას, დამხმარედ ირჩევს ადამიანს, რომლისათვისაც ღმრთისადმი მორჩილება უფრო ნაცნობია".[1]
ძველი დროის წმინდანების ცხოვრებაში მორჩილების საოცარ მაგალითებს ვხვდებით. როდესაც მორჩილი საკუთარ განსჯაზე უარს ამბობდა და მორჩილებას იწყებდა; როდესაც თავად მოძღვრებიცა და მორჩილებიც სულიწმიდის ჭურჭლები იყვნენ. ძველი დროის მორჩილებს მათი მოძღვრები პირდაპირ უცდომელად აუწყებდნენ ღვთის ნებას და ა.შ. მაგრამ წმიდა მამათა აზრით, ასეთი სრული მორჩილების ღვაწლი აღარ არის ჩვენი დროის ხვედრი. იგივე წმ. ეგნატე ამ საკითხს დიდი სიფრთხილით ეკიდებოდა. იგი თავის წერილებში ხშირად საუბრობდა არასწორი მორჩილების საცდურის შესახებ, რომელსაც არა ღმერთის, არამედ ადამიანის მონობამდე მიჰყავს ადამიანი. გავეცნოთ მის რამდენიმე მოსაზრებას.
„მშვენერია თქვენი სურვილი - იმყოფებოდე სრულ მორჩილებაში გამოცდილ მოძღვართან, მაგრამ ეს ღვაწლი არ არის მინიჭებული ჩვენი დროისთვის ის აღარ არის არა მხოლოდ ერში მყოფ ქრისტიანებში, არამედ მონასტრებშიც კი. თავნება გონებისა და ნების მოკვდინება ვერ შესრულდება ფშვინვიერი, გინდ კეთილსინდისიერი ადამიანის მიერ. ამისათვის საჭიროა ღვთივგანბრძნობილი მოძღვარი, მხოლოდ მას შეუძლია დაინახოს, საიდან და საითკენაა მიმართული მორჩილის სულიერი ქმედება. მოწაფემ, სინდისის განწმენდის მიზნით, ვრცლად და სრული სიზუსტით უნდა აღიაროს თავისი აზრები მოძღვრის წინაშე, მაგრამ მოძღვარმა არ უნდა იხელმძღვანელოს ამ აღსარებით მოწაფის სულიერ მდგომარეობაზე მსჯელობის დროს. მან სულიერად უნდა განჭვრიტოს, გაზომოს და უამბოს მისი სულის უხილავი მდგომარეობის შესახებ."
„უდიდესი მამები" მონაზვნურ მორჩილებას სულიწმიდის განსაკუთრებულ წყალობად მიიჩნევდნენ. მორჩილება „რწმენის საოცრებაა", მისი შესრულება მხოლოდ ღმერთს შეუძლია, ასევე ასრულებდნენ მას ზეგარდამო ნიჭით ცხებული ადამიანები. მაგრამ როდესაც ადამიანები საკუთარი ძალისხმევით ისურვებენ იმის მიღწევას, რაც მხოლოდ ღვთის მადლით არის შესაძლებელი, მაშინ მათი შრომა ამაო და უშედეგო დარჩება; მაშინ ისინი ემსგავსებიან სახარებაში ნახსენებ სვეტის მშენებლებს, რომლებმაც სამშენებლო მასალის გარეშე დაიწყეს მშენებლობა.ეშმაკები დასცინიან ასეთ ადამიანს, რადგან გარეგნული სათნოების მიუხედავად, სინამდვილეში მოტყუებულ, ბრმა, თვითდაჯერებულ, ვნებებს დამონებულ, ეშმაკის ნების შემსრულებლის მდგომარეობაშია იგი. მრავალი ცდილობდა მორჩილებას, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ თავის სურვილებს ასრულებდა.
ბრმათა ბრმა წინამძღვრებზე თქვა მაცხოვარმა: „უტევენით ეგე, რამეთუ ბრმანი არიან და წინამძღვარნი ბრმათანი, ხოლო ბრმაჲ ბრმასა თუ წინა-უძღვნ, ორნივე მთხრებლსა შთაცვიან".
„ჩვენი დროისათვის სხვა ღვაწლია დაშვებული, მრავალ სირთულესთან და დაბრკოლებასთან დაკავშირებული. ჩვენ მოგზაურობა გვიწევს არა დღისით, მზის კაშკაშა ნათელქვეშ, არამედ ღამით, მთვარისა და ვარსკვლავების მკრთალ შუქზე. ხელმძღვანელად მოგვეცა წმიდა წერილი. ამის შესახებ პირდაპირ ამბობდნენ ბოლო დროის წმიდა მამები".
„ცხადია, დაცემული ბუნების აღდგენა, ასე დიდებულად რომ სრულდება სულიწმიდის ნებით, ვერ შესრულდება ვნებებს დამონებული დაცემული მქონე ბუნების მოძღვრის მიერ. თუ გსურს განშორდე ამ სოფელს და ისწავლო სახარებისეული ცხოვრება, - ამბობს წმ. სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი, - მაშინ ნუ მიანდობ შენ სულს გამოუცდელ ან ვნებაში მყოფ მასწავლებელს, რათა სახარებისეული ცხოვრების სანაცვლოდ ეშმაკისეული ცხოვრება არ ისწავლო. კეთილ მოძღვარს სწავლებაც კეთილი აქვს, ხოლო ბოროტს - ბოროტი". სხვა შემთხვევაში დიდი მამა მონაზონს სულიერი მოძღვრის მითითებით ცხოვრებას ურჩევს და დასძენს: „მაგრამ ამგვარად მხოლოდ იმ შემთხვევაში მოიქეცი, როდესაც იცი, რომ მოძღვარი სულიწმიდის ჭურჭელია; რომ ის არ იტყვის ღვთის ნების საპირისპიროს, არამედ შეძლებისამებრ გაუწყებს ღვთის სათნო და სულისათვის სასარგებლო სიტყვას, რათა დაემორჩილოს არა ადამიანს, არამედ ღმერთს". ამასვე ამბობს მოციქულიც: „ნუ იქნებით მონა კაცთა". (კორ. 7.23).
„თქვენი გული დაე მხოლოდ ღმერთს ეკუთვნოდეს, ხოლო ღმერთში მოყვასსაც. უამპირობოდ ადამიანების მორჩილება სახიფათოა. „ნუ იქნები მონა კაცთა", თქვა მოციქულმა. ყოველთვის გულის სიღრმემდე მწვდებოდა იოანე ნათლისმცემლის ეს სიტყვები: „რომელსა აქუნდეს სძალი, იგი სიძე არს, ხოლო მეგობარი სიძისა, რომელი დგას და ესმის მისი, სიხარულით უხარის ხმისა სიძისაითა. ესე უკუე სიხარული ჩემი აღსრულებულ არს, მისი ჯერ-არს აღორძინებად, ხოლო ჩემდა მოკლებად". (იოან. 3.29-30).
მოძღვარი მხოლოდ ზეციური სიძის მსახური უნდა იყოს, უნდა მიიყვანონ ადამიანები მასთან და არა საკუთართავთან. მოძღვარმა უნდა უამბოს მრევლს ქრისტეს უსასრულო, გამოუთქმელი სილამაზის, მოწყალებისა და ძალის შესახებ. დაე, შეიყვარონ ქრისტე, რომელიც ჭეშმარიტად ღირსია სიყვარულისა, ხოლო მოძღვარი, თავმდაბალი ნათლისმცემლის მსგავსად, დაე, იდგეს გვერდით, აღიაროს საკუთარი არარაობა, გაიხაროს თავის დამდაბლებით მოწაფეების წინაშე; დამდაბლებით, რომელიც მისი სულიერი წარმატების ნიშანია. სანამ მოწაფეებში ავხორცული გრძნობები ჭარბობს, დიდია მათში მოძღვარი, ხოლო როდესაც განდიდდება ქრისტე, ისინი თავის მოძღვარში მხოლოდ ღვთის მადლმოსილ იარაღს დაინახავენ".[2]
ამრიგად, წმ. ეგნატეს წერილებიდან ნათლად წარმოჩინდა:
ა)სულიერ ცხოვრებაში აუცილებელია სულიერი ხელმძღვანელობის ქვეშ ყოფნა.
ბ)თანამედროვე ქრისტიანებს არ გააჩნიათ ძველი დროის წმიდა მამათათვის დამახასიათებელი მორჩილება.
აქ კიდევ ერთი საკითხია გასარკვევი: როგორი უნდა იყოს მოძღვრისა და მრევლის (მორჩილის) ურთიერთობა თანამედროვე პირობებში? ამ კითხვაზე პასუხის მისაღებად თანამედროვე ღვთისმეტყველთა და მოძღვართა აზრებს გავეცნოთ.
„მღვდელმა უნდა იცოდეს, რომ ღმერთმა მბრძანებლად ან ზემდგომად კი არ დაადგინა თავის სამწხსოზე, არამედ მის შემწედ. (1 პეტ. 5.3). მოძღვარმა უპირველესად ადამიანის სულის ნდობა უნდა მოიპოვოს. მიუღებელია მისი ავტორიტეტი გარეგნული წოდებითა და სასულიერო ხარისხით განისაზღვროს. მართლმადიდებელი მოძღვრის ავტორიტეტს მამობრივი სიყვარული, რეალური სულიერი გამოცდილება განაპირობებს. მოძღვარს ხომ სულიერი უფლებამოსილება გააჩნია და არა ადამიანური ძალაუფლება. ეს კი ისეთი ნიჭია, მამობრივი სიყვარულის გარეშე კარგავს ძალას. მღვდლობის უფლება მრევლის შესაზღუდად და მისთვის თავისუფლების წასართმევად კი არ მიენიჭა ადამიანს, არამედ მისი სულიერი აღზრდისა და ჭეშმარიტებაში განმტკიცებისათვის. ასეთია მართლმადიდებელი მღვდლისა და მღვდელმთავრის გზა. ზოგიერთი ამ უფლებამოსილების გამო ღვთის სამწყსოზე „ბატონობაში" ვარდება. ასეთები გამოუცდელი მებაღეები არიან, რომლებსაცმცენარეთა სწორება-ამოზიდვით, მათი ზრდაში ხელშეწყობა სურთ, სინამდვილეში კი აღმოფხვრიან ხოლმე მათ... მორჩილება უნდა იყოს „განსჯითი", ან „განსჯის გარეშე". მოძღვარი მიმართულებას აძლევს, არ მიათრევს მრევლს. ნაბიჯები ადამიანმა თავად უნდა გადადგას, ხელი კი უნდა მოძღვარს ჩასჭიდოს. მორჩილება არ უნდა იყოს „დისციპლინური" (როგორც სამხედრო სამსახურში), არამედ თვით სულიერი ცხოვრებიდან, ურთიერთნდობიდან მომდინარეობდეს.
ადამიანის დამოძღვრა მისი ნების პარალიზებას არ უნდა იწვევდეს, არამედ აძლიერებდეს და კურნავდეს მას. დამოძღვრის შედეგად თავისუფალი ნების ბოროტი გულისთქმები უნდა განადგურდეს და არა თავად ადამიანის ნება. მოძღვარი მხოლოდ გვირჩევს სათანადო წამალს, მაგრამ თავად არ წარმოადგენს სამკურნალო საშუალებას. ამიტომ თეორიულადაც კი არ შეიძლება ასეთი შეკითხვა გაჩნდეს: განუსჯელად დავემორჩილოთ მოძღვარს თუ არა? როდესაც ეძებ მოძღვარს, განსჯა აუცილებელიცაა. ვისაც სურს თავისი ნება ღმერთს მიუძღვნას, ის მხოლოდ ღვთივსათნო ადამიანს უნდა მიენდოს, რათა თავად გახდეს მადლმოსილი. მაგრამ თუ მორჩილების აღსრულებაში ადამიანი ვერ ხედავს სულიერ ნაყოფს, მაშინ მან უნდა გაარკვიოს რატომ არ ჩანს ნაყოფი. აღმოჩენილი სულიერი სენის შესახებ მან უნდა უამბოს მოძღვარს და შეწევნა სთხოვოს".[3]
სქ. არქიმანდრიტი სოფრონი (სახაროვი) მორჩლების შესახებ წერს: „ მორჩილება რელიგიური აქტია და აუცილებლად უნდა იყოს თვისუფალი, წინააღმდეგ შემთხვევაში ის კარგავს თავის რელიგიურ მნიშვნელობას. მორჩილება მხოლოდ მაშინ არის სულიერი ნაყოფის მომცემი, როდესაც ის პიროვნების თავისუფალი ნებიდან მომდინარეობს და მოძღვრის წინაშე განსჯა ღვთის ნების ძიებას ემსახურება. ამაშია მორჩილების არსი. თუ მოძღვრები მორჩილაბას დისციპლინალური იძულებით ანაცვლებენ, მაშინ ეს სულიერი დაცემის აშკარა გამოხატულებაა და ამ დროს შესაძლოა ერთშიც და მეორეშიც დაკარგული იყოს ჭეშმარიტი მორჩილების არსი". [4]
იღუმენი ნიკონი (ვორობიოვი) იზიარებდა წმ. ეგნატეს (ბრიანჩანინოვი) გაფრთხილებას მორჩილების სწავლების შესახებ და წერდა: „ჭეშმარიტი მოძღვარი არასოდეს არ თრგუნავს ადამიანის ღვთივბოძებულ თავისუფლებას, ვინაიდან მორჩილება დაფუძნებულია არა ავტორიტეტზე, არამედ სიყვარულზე". სხვა წერილში ის ამბობდა: „მე არავისგან არ ვითხოვ ჩემი რჩევების უსიტყვო მორჩილებას. რჩევა-რჩევაა, ხოლო საბოლოო პასუხი რჩევის მსურველს ეკუთვნის".[5]
იმავე სულისკვთებას მოძღვრისა და მრევლის ურთიერთობაში არქიმანდრიტ რაფაელის (კარელინი) წერილებში ვპოულობთ:
„ქრისტიანი უნდა ემორჩილებოდეს ღმერთს მცნებების შესრულებით; ასევე მართებს მას მოძღვრის მორჩილება ყველაფერში, რაც ეკლესიურ ცხოვრებასა და ქრისტიანულ ზნეობას ეხება, მაგრამ მას მაინც რჩება თავისუფალი ნება და მოქმედების თავისუფალი არჩევანი სინდისისა და ზნეობრივი განცდების საფუძველზე. ქრისტიანს ორი ორიენტირი გააჩნია: სახარებისეული სწავლება და შინაგანი სინდისის ხმა. ეს ყველაზე მისაწვდომი გზაა, მაგრამ აქ ადამიანი გარკვეული საშიშროებისა და სირთულის წინაშე დგება:როგორ შეასრულოს ქრისტიანული მოვალეობანი გარკვეულ პირობებში, როგორ განვასხვავოთ სინდისის ხმა ჩვენი ვნებიანი სულის ფარული სურვილებისაგან? ბოროტება ხომ ხშირად ინიღბება სიკეთით. აქ ჩნდება საჭიროება, რომ უფრო გამოცდილმა ადამიანმა შეაფასოს სულიერი მდგომარეობა და სიტუაცია, რომელშიც ვიმყოფებით, შეგვეწიოს ვნებებთან ბრძოლასა და პრობლემების სწორად გადაწყვეტაში, გნებავთ ზნეობრივი კუთხით. ამიტომ, მორჩილება რეალური მოთხოვნილებაა, მაგრამ ჩნდება კითხვები, გაუგებრობები და შეცდომები, თუ როგორი სულიერი ფორმით უნდა განვითარდეს მორჩილება.
პირველი, ყველასათვის მიღებული ფორმაა, კაცი ესაუბრება მღვდელს, ან სულიერ ცხოვრებაში გამოცდილ პიროვნებას, მაგალითად ბერს, ხოლო ქალი მონაზონს და ითხოვს რჩევას. ამ შემთხვევაში მას აქვს თავისუფალი არჩევანის უფლება. ამგვარი საუბარი ეხმარება მრევლს გაერკვეს რთულ სიტუაციაში, იპოვოს სწორი გზა, მაგრამ არ კრავს, ვით ვალდებულება.
მეორე - ადამიანი მოდის მოძღვართან ლოცვა-კურთხევის მისაღებად. მან უკვე გააკეთა არჩევანი, მაგრამ ითხოვს, რომ მღვდელმა ლოცვა-კურთხევით გაუმყაროს ეს არჩევანი და ღვთის მადლი შეეწიოს. ამ შემთხვევაში ადამიანს გარკვეულ პასუხისმგებლობას აკისრებს მიღებული ლოცვა-კურთხევა და ცდილობს შეასრულოს ის. თუ გაჩნდა რაიმე დამატებითი წინააღმდეგობა, მაშინ ეს ვითარება მას არ ავალდებულებს ლოცვა-კურთხევის შესრულებას.
მესამე - ადამიანი მოძღვარს აძლევს გადაწყვეტილების მიღების უფლებას, თუ როგორ იმოქმედოს მან გარკვეულ შემთხვევაში, ერთგვარად მიუთითოს სწორი მიმართულება გზაჯვარედინზე. ასეთი ლოცვა-კურთხევა ადამიანს უკვე ავალდებულებს მის შესრულებას და ამ ვითარებაში მორჩილმა უნდა შეასრულოს კიდეც იგი. თუ ლოცვა-კურთხევის შესრულება შეუძლებელი ხდება, კვლავ უნდა მიმართოს იმავე მოძღვარს, აუხსნას ვითარება და სთხოვოს კვლავ შეაფასოს მოვლენა - დატოვოს ლოცვა-კურთხევა თუ შეცვალოს ის. თუკი ადამიანი თვითნებურად დაარღვევს თავისი ნებით აღებულ მორჩილებას, ეს ლოცვა-კურთხევა დააბრკოლებს მას მომავალში.
ჩვენს დროში გაჩნდა აზრი, რომ აუცილებელია საკუთარი ნების სრული უარყოფა არჩეული მღვდელმსახურის წინაშე. მორჩილება და საკუთარი ნების უარყოფა არ არის ერთი და იგივე. ადამიანები ყურს უგდებენ მასწავლებლებს, მშობლებს, მაგრამ არ უარყოფენ მათ წინაშე თავიანთ ნებას, ანუ ღვთის მსგავსად ქმნილის მთავარ თვისებას - თავისუფალი არჩევანის უფლებას. ადამიანმა თავისი ნება რომ უარყოს, ის ისეთი მაინც უნდა გახდეს, როგორიც მისი მოძღვარია. სამწუხაროდ, ზოგიერთი მღვდელმსახური თავისი მრევლისაგან ითხოვს უსიტყვო მორჩილებას. ასეთი მიდგომა პატარა დიქტატორად აქცევს მას მრევლში."[6]
არქიმანდრიტი რაფაელის (კარელინი) წიგნებში მოძღვრისა და სულიერი შვილების ურთიერთდამოკიდე-ბულება სხვადასხვა კუთხით არის განხილული. მამა რაფაელი წერს, რომ ეს ურთიერთობა სახელმწიფოებრივი მართვის სხვადასხვა ფორმებს ჰგავს, რაც ამ ურთიერთობის ნეგატიურ მხარეს წარმოაჩენს: „დემოკრატიული მართვა - მოძღვარი და სულიერი სამწყსო უწინარეს ყოვლისა მეგობრები არიან. ისინი ბჭობენ ერთმანეთში, ერთად განიხილავენ საქმეებს, ერთობლივად წყვეტენ პრობლემებს და ა.შ. სულიერი მოძღვრის სიტყვა აქ არ არის აუცილებელი, ის გუნდის ერთი ხმაა. ერთი შეხედვით ეს არც ისე ცუდი ჩანს. არავითარი იძულება, ძალადობა პიროვნებაზე, ისინი ერთმანეთს სიყვარულის პრინციპით ემორჩილებიან. სულიერი მოძღვარი მხოლოდ გუნდის დირიჟორად გვევლინება, საერთო მშვიდობა და სიხარულია.
სინამდვილეში კი სულ სხვა რამ ხდება - ანუ ის, რაც ჩვეულებრივია სახელმწიფოს დემოკრატიული წყობისას. იწყება პოპულიზმი და ინტრიგები. მათი აღკვეთა და გადაჭრა სულიერ მოძღვარს არ ძალუძს. მიმდინარეობს ხელისუფლებისათვის ფარული ბრძოლა, რომელშიც ისევე, როგორც დემოკრატიის დროს, ნავარჯიშები ყველანაირ საშუალებებზე წამსვლელი, მიზანმიმართული და ხელისუფლების მოყვარე იმარჯვებს. აქაც, ისე როგორც დემოკრატიულ წყობას ჩვევია. წარმოიქმნება შინაგანად ურთიერთდაპირისპირებული დაჯგუფებები, იწყება მოქრთამვა, მლიქვნელობა, ინტრიგები, გულყრის ინსცენირება და თავის მოკვლის მუქარა, რაც დამფრთხალ სულიერ მოძღვარზე ძლიერ შთაბეჭდილებას ახდენს. ის მზადაა ნებისმიერი კაპიტულაციისათვის, ოღონდ არ ნახოს სულიერი შვილი სახრჩობელაზე მოქანავე, სისხლის გუბეში უსულოდ მწოლარე ან პისტოლეტით ხელში, რომლის გარშემო პოლიციელები ტრიალებენ. სულიერი ხელმძღვანელობის ნაცვლად დამრიგებელი -დემოკრატი სულიერი შვილების სიახლოვეს ნიშადურის ფლაკონით დარბის. ფინალი ერთია - ყველანი ცდილობენ იხელმძღვანელონ სულიერი მოძღვრის რჩევებით. ისიც აქეთ-იქით აწყდება და წარუმატებლად ცდილობს მტრული ბანაკების მორიგებას. ყველაფერს აქვს ბოლო, როგორც ყველაზე ძლიერი ზვიგენი რჩება ცოცხალი, ის თავის მოძღვარს შინ კეტავს და მის კარებს ფურცელს აკრავს წარწერით: „მოძღვარი ავადაა, გთხოვთ არ შეაწუხოთ". თუკი მოძღვარმა ფანჯარაში გახედვა მოინდომა, ის უცერემონიოდ უკან მიარბენინებს. რამდენადაც დემოკრატია მჭიდროდაა დაკავშირებული ლიბერალიზმთან, ურთიერთობაც სულიერ მოძღვართან შეუზღუდავია. ზოგჯერ „სასახლის გადატრიალებებიც" ხდება. შოკის შემდეგ გონს მოსული სულიერი შვილები შეთქმულებას აწყობენ - მოხერხებულ დროს მოძღვარს იტაცებენ და მოწინააღმდეგის ბანაკს უმალავენ. ასეთი განსაცდელის შემდეგ, თავიანთი ცხოვრების ბოლოს, მამა - დემოკრატები წყალწაღებული მიზანთროპები ხდებიან. ზოგიერთი იმათგანი, ვინც ახალგაზრდობაში სულიერ შვილებს მენელსაცხებლე დედებს ადარებდა, სიბერეში ეჭვობს: აქვს კი საერთოდ ქალს სული? თუმცა, ამას ხმამაღლა არ ამბობს.
არისტოკრატიული მართვა - აქ სულიერი მოძღვარი გვევლინება, როგორც ჯენტლმენი. იგი დახვეწილი, ზრდილი და თავაზიანია, სულიერ შვილს სავარძლიდან წამოდგომით ეგებება, აღტაცებულია მისი გარეგნობით, ხაზს უსვამს მის გემოვნებიან სამოსს. ამის შემდეგ სულიერი შვილი თავს იმ მანდილოსნად გრძნობს, ვისაც რაინდმა გული უძღვნა. ფინალი ასეთია - მრევლის თითოეულ ქალბატონს მიაჩნია, რომ მოძღვარი - რაინდი სწორედ მისდამი, ვით ესოდენ ამაღლებული გრძნობების ღირსი ქალისადმი, განიცდის პლატონურ სიყვარულს. იგი დანარჩენ სულიერ შვილებს იმაზე მეტი მძვინვარებით უყურებს, ვიდრე ეს „დემოკრატიული" მართვისას ხდება. მოძღვარი - არისტოკრატი მას მადლობას უხდის და ნაღვლიანი სახით კარებამდე აცილებს. იგი სულიერ შვილებს ყველაფერში ამართლებს, ძალიან უჭირს საყვედური, შეურაცხყოფილიც კი ამას ამბობს: მე არ ვბრაზობ, მხოლოდ ვწუხვარ. თუკი „დემოკრატებთან სულიერ შვილებს საჩუქრად კარტოფილი და მაკარონი მიაქვთ, მასწავლებელ - არისტოკრატთან - ყვავილების (უპირატესად შროშანების) თაიგული ან ტორტი. არცთუ იშვიათად მოძღვარი შეკრებს ხოლმე მათ და გამომსახველად უკითხავს რაიმე წიგნს, მაგ. მარტენსენის „ზნეობრივ ღვთისმეტყველებას", ხოლო შემდეგ განუმარტავს წაკითხულს. როცა მოძღვარი ტაძარში მოდის სულიერი შვილები რაზმეულივით უკან მოსდევენ ან კარიბჭესთან ელოდებიან. როცა ის მსახურებს, თითოეული ინტერესდება, პირველს ვის მოიხსენებს სავედრებელ ლოცვებში და ხშირად ამას ტრაგიკულ მნიშვნელობას ანიჭებენ.
საერთოდ არისტოკრატიული მართვა თავისებურ რაინდულ რომანად გადაიქცევა, სადაც არ არის ქრისტე. მის ადგილს სულიერი მოძღვარი იკავებს.
საჭიროა ითქვას, რომ უბრალო ადამიანები როგორღაც ინსტინქტურად შორდებიან არისტოკრატიული მანერების მქონე სწავლულ ბერებსა და მასწავლებლებს. ისინი აქ თავს უცხოდ გრძნობენ, სამაგიეროდ დიპლომიანი ქალბატონები ასეთი მასწავლებლებით აღტაცებულნი არიან. ამიტომ სულიერი მოძღვრის გარეშე ხდება მრევლის დაყოფა „პლებეებად და პატრიციებად". „პლებეები" თავისთავად ზღურბლს იქით რჩებიან. მასწავლებელი - არისტოკრატი სტუმრებთან შესახვედრად მოზეიმე გამოდის. ეს მოზეიმე გამომეტყველება ბეჭედივით შეყინვია მის სახეს. შესამოსელი ყოველთვის სუფთა და დაუთოებული აქვს, უპირატესობას თეთრ ფერს ანიჭებს. ხშირად მის სახლში პიანინო (ან როიალი) დგას, ასეთ მოძღვარს უმეტესწილად დიდი ბიბლიოთეკა აქვს, სადაც სულიერ წიგნებთან ერთად საერო ლიტერატურაცაა.თუკი შემთხვევით, წიგნის ძებნისას, კარადიდან ჰიუგოს ან უოლტერ სკოტის რომელიმე ტომი გადმოვარდა, მაშინ ის ოდნავ ნაღვლიანი ღიმილით ამბობს: „ხომ უნდა ვიცოდე ცოდვილის ფსიქოლოგია, რათა გამოვასწორო იგი", უყვარს იმაზე ლაპარაკი, რომ მისთვის ყველანი თანაბარნი არიან, თუმცა საუბარში ხშირად თავის ნამდვილ ან ცრუ წარჩინებულ წარმომავლობაზე მიანიშნებს.
მართვის შემდეგი სახე, რომელმაც ამ პლუტოკრატიულ სამყაროში მთავარი ადგილი დაიკავა, არის მდიდრების ხელისუფლება. აქ საჭიროა განვმარტოთ შემდეგი: ასეთი სახის მართვისას სრულიადაც არ არის აუცილებელი, მოძღვარი ეგოისტი და ვერცხლისმოყვარე იყოს, იგი უბრალოდ ფიქრობს: ვისაც სიმდიდრე და ძალაუფლება აქვს, ის შესაძლოა ეკლესიისათვის სასარგებლო იყოს. ამიტომაც ასეთებს იგი განსაკუთრებულად გამოარჩევს, ღარიბებს ნაკლებ ყურადღებას უთმობს და თავს იმით იმართლებს, რომ მათთვის გაცილებით იოლია ცხონება, მდიდრებისთვის კი ძნელი. შესაბამისად მდიდრებს მეტი ზრუნვა და ყურადღება ესაჭიროებათ. მოძღვარი მათ ხელისუფლებისა და სიმდიდრის ღარიბთა საკეთილდღეოდ გამოყენებისათვის განაწყობს. ზოგჯერ იგი ქმნის გაუხმაურებელ, რაღაც „ფონდის" მსგავსს ღარიბთათვის. ასეთ დროს თავს იჩენს მოქნილი პოლიტიკა. გარეგნულ ძალასა და მდგომარეობაზე ორიენტირება, მოძღვარს სულიერ მონობად გადაექცევა. მდიდრებისადმი გამოხატული ყურადღება და თავაზიანობა მას მართლმადიდებელი იეზუიტის მდგომარეობაში აყენებს, სადაც მიზანი - ტაძრის შემკობა, ღარიბების შეწევნა და ა.შ. საეჭვო საშუალებებით მიიღწევა. ხალხის ნაწილი, რომელიც ტაძარში ჭეშმარიტებას ეძიებს, მოძღვრის გაორებულ ზნეობას, ხალხისადმი მის სხვადასხვაგვარ დამოკიდებულებას ხედავს და, შესაძლოა, ამის გამო თვით ეკლესიის მიმართ გაცივდეს. ვიმეორებთ: პრაგმატიკოსი სრულიადაც არ ნიშნავს თავისმოყვარეს. იეზუიტებიც თავს ხშირად სწირავდნენ თავიანთ იდეებს. მართლმადიდებელი და კათოლიკე იეზუიტები, თუმც ერთმანეთს ებრძვიან, მეთოდებით ძმები რჩებიან. მატერიალური კეთილდღეობის სახელით მდიდრების მიმართ ლოიალობა იგივე იეზუიტური გაყიდვაა სინდისისა და უარესიიმაზე, ვიდრე ეკლესიის კომპრომიტირება მორწმუნეთა თვალში. პრაგმატიკოსის უშუალო გარემოცვა უმალ ხვდება, ვისთან როგორ მოიქცეს: ვის უნდა შეეგებოს სიხარულით, როგორც ყველაზე ღირსეულს, ღვთისმსახურების დროს სკამი ვის გამოუტანოს და ა.შ. პრაგმატიკოსის აზრით შეიძლება ეკლესიის კანონების გვერდის ავლა, თუ ეს ტაძრისათვის და ღარიბებისთვის სასარგებლო იქნება. მაგ: მოუნათლავისა და თვითმკვლელისათვის წესის აგება, წირვის დროს უცხო აღმსარებლის მოხსენიება და ა.შ. პლუტოკრატი პირადი ხასიათის მიხედვით შესაძლოა ძუნწიც იყოს და გულუხვიც. მაგრამ მისი გულუხვობა ხშირად იმათზე ვრცელდება, ვინც მას სჭირდება. მის გარშემო ხშირად ყველა კმაყოფილია, მაგრამ სულიერი ცხოვრება აქ თითქმის არ არის. მთავარი ძალები გარეგნულს ხმარდება. ლოცვებს მისალოცი დეპეშები და მხურვალე სიყვარულის ახსნა დევნის, რამდენადაც დიდია შესაწირი, იმდენად მეტია სიყვარული. აქ მკაცრი და ზუსტი აღრიცხვა წარმოებს. მართვის ეს სახე შეუძლებელია სიცრუის გარეშე. ამიტომ ასეთ წრეებში ტყუილი აუცილებელი ატრიბუტია. პირმოთნეობას სიბრძნედ მიიჩნევენ. ამ ხალხისთვის ეკლესია, როგორი უცნაურიც არ უნდა იყოს, თვითკმარი სიდიდეა, ამასთან არა მისტიკური სახე ქრისტესი, არამედ ადამიანური ინსტიტუტი.
ეკლესიის გამშვენებისათვის ზრუნვა მათთან თვით ქრისტეს სახეს ჩრდილავს. პლუტოკრატი შეიძლება იყოს საქმოსანი, რომელიც პირად გამდიდრებას მიელტვის, მაგრამ შესაძლოა იყოს პატივმოყვარე. ასკეტიც, ვისაც ავიწყდება, რომ სიყვარული სიმართლესთან უნდა იყოს შეერთებული. სულიერ სამყაროში დემოკრატია ქაოსად იქცევა, არისტოკრატიული პრინციპი - რომანტიკად, პლუტოკრატიული ფორმა კი სულიერი ცხოვრების მატერიალიზებაა.
მონარქია - ეს სულიერ მოძღვარსა და მრევლს შორის ურთიერთობის გაცილებით გონივრული მეთოდია. მონარქია, იდეალური მნიშვნელობით მართვაში გონივრულობას და ადამიანებისადმი სიყვარულს მოითხოვს. მონარქიის წინაშე ყველა თანაბარია. იგი უმაღლესი ხელისუფალია, შემოფარგლული არა გარეგანი ინსტიტუტებით, არამედ ტრადიციებით. სულიერი მოძღვრის სიტყვა უდავო უნდა იყოს, მაგრამ ამავე დროს, გონივრული და სამართლიანი. მონარქის ბრძანების შემსრულებელმა უნდა იცოდეს, რომ გონივრულად იქცევა და ამ ბრძანებაში მის კეთილდღეობაზე ზრუნვა იგულისხმება. მონარქი თვითმპყრობელია, მაგრამ ის არ უცხოობს რჩევებს და სხვების თხოვნასაც ისმენს.
ჩვენს დროში სულიერი მოძღვარი თავის მრევლთან სამართლიანად და გონივრულად უნდა იქცეოდეს. მორჩილებაც ამის საფუძველზე უნდა მოითხოვოს. შეიძლება მრევლმა მოისმინოს და შეასრულოს რჩევები და თხოვნები, მაგრამ საბოლოო სიტყვა მას (მოძღვარს) ეკუთვნის. მართვისას დავა, კამათი და ა.შ. დაუშვებელია. შეიძლება მოცემული კურთხევის განმარტება ითხოვო, მაგრამ მისი თვითნებურად შეცვლა ან დარღვევა არ შეიძლება. თუმცა არის სხვაობაც: მონარქმა ტრადიციებით უნდა იხელმძღვანელოს, მოძღვარმა კი - ეკლესიის კანონებით. საეკლესიო გადმოცემათა და სახარებისეულ მცნებათა გარეშე სულიერი ხელმძღვანელობა ძალას კარგავს, მონარქი კი უზურპატორი ხდება.
დესპოტიზმი მონარქიისაგან იმით განსხვავდება, რომ ტრადიცია, სიკეთე, ბოროტება და სხვა ფასეულობანი პიროვნული დიქტატით იცვლება. ამ ფორმას სულიერი შვილების გატეხა ან მყისიერი გამოსწორება შეუძლია. ჩვენს დროში ეს ძლიერმოქმედი წამალი სუსტი ორგანიზმისათვის გამოუსადეგარია. დესპოტიზმი მეტადრე იმ მადლის გარეშე, რომელიც სულიერ მოძღვარში მოქმედებს, ასახიჩრებს მრევლს. თუ სულიერი შვილი მორჩილი არ არის, ამ პრინციპმა შესაძლოა მასში პროტესტი გამოიწვიოს და მორჩილების ყოველგვარი სურვილი დაუკარგოს. ძველად მოძღვრები ძლიერმოქმედ საშუალებებს მიმართავდნენ. ისინი ძნელ, თითქმის შეუსრულებელ ზოგჯერ საღ აზრს მოკლებულ დავალებებს იძლეოდნენ. მონაზვნის მორჩილებაში მყოფი მოწაფეები კი მზადყოფნით ასრულებდნენ მათ და სულიერ სიმაღლეებსაც სწრაფად აღწევდნენ. ამგვარი მორჩილებით ადამიანი წარმატებით ებრძოდა ამპარტავნებისდემონს, რომელიც მთელ მსოფლიოს არყევს. ახლა აღარც ასეთი მასწავლებლები არიან და აღარც მორჩილები. ამჟამად მოძღვარი მორჩილებას ღრმა, შესაბამისი განსჯის შემდეგ და სამართლიანობის დაცვით უნდა აკისრებდეს. ადამიანური ამპარტავნება, ავადმყოფობის ყველა სტადიის გავლის შემდეგ, ანთებით ჩირქგროვად იქცა, რომელიც ყოველი შეხებისას მტანჯველად მტკივნეულია. ამიტომ მოძღვარს მართებს თანაგრძნობაც, მოთმინებაც და ძლიერი ნებაც.
მას ქირურგივით მსუბუქი, მაგრამ მტკიცე ხელი უნდა ჰქონდეს".[7]
არქიმანდრიტ რაფაელისეული კვალიფიკაცია მოძღვრისა და მრევლის ურთიერთობის შესახებ გვასწავლის, რომ მოძღვარს დიდი სიბრძნე, სიყვარული, გონიერება და თავმდაბლობა სჭირდება, რომ არ გაებას ზემოაღნიშნული ფორმის მახეებში, არ დათრგუნოს ადამიანში ღვთივბოძებული თავისუფლება და ამავე დროს, არც ზედმეტი გასაქანი მისცეს მის თავნებობას.
ამრიგად დასკვნის მაგიერ ვიტყვით:
1)წმიდა მამათა სწავლების მიხედვით ყველაზე სრულყოფილი მორჩილება არის უსიტყვო მორჩილება, ცნობისმოყვარეობის გარეშე. ეს ყველაზე უსაფრთხო ბრძოლაა, რადგან სრულყოფილი მორჩილება ყველა სათნოებას მოიცავს, განსაკუთრებით კი - სულის თავისუფლებას პასუხისმგებლობისაგან.
2)ბოლო დროის წმიდა მამები შენიშნავენ: სრულყოფილი მორჩილების ღვაწლი, როდესაც მორჩილი მთლიანად უარყოფს თავის ნებას ღვთისა და მოძღვრის წინაშე, არ არის ჩვენი დროისათვის დამახასიათებელი გარდა ერთეული შემთხვევებისა. ეს იმას კი არ ნიშნავს, რომ მორჩილება სულაც არ არის საჭირო, არამედ იმას, რომ თანამედროვე ქრისტიანთა მოძღვრებსაც და მორჩილებსაც, არ გააჩნიათ ძველი დროის წმიდა მამებისეული სულიერი სიმაღლე.
3)თანამედროვე მოძღვარმა უნდა გაითვალისწინოს ახლანდელი ქრისტიანების სულიერი მდგომარეობა. მან არ უნდა მოიწადინოს, არ უნდა მოითხოვოს მორჩილისაგან უსიტყვო, ბრმა ძველი დროის მამებისეული მორჩილება.
მსგავსმა სურვილმა შეიძლება არა ღმერთის, არამედ ადამიანის მორჩილება გამოიწვიოს. მოციქულის სიტყვისამებრ: „ნუ იქნებით მონა კაცთა" (კორ. 7.23). მოძღვარმა არც ისეთი თავისუფლება უნდა მისცეს მორჩილს, რომ ის თავნებობასა და კადნიერებაში გადაეზარდოს.
ტექსტი მოამზადა: დეკანოზმა კონსტანტინე(ჯინჭარაძემ)
[1] „გონივრული მორჩილება". დ.ჯინჭარაძე. გვ. 32.
[2]იქვე. გვ. 40.
[3]„Свобода и Послушание". მთ. ეპ. იოანე (შახოვსკი). გვ. 251.
[4]
[5]„Молитва Иисусова". Т.1. გვ. 549.
[6]„О Послушании монахов имирян". Арх. Рафаил (Карелин).
[7]არქ. რაფაელი (კარელინი). რისთვის გვითმენს უფალი". გვ. 211-222.
xareba.net
ცნობილია, რომ ადამიანებს შორის პირველი ხელმძღვანელი გახლავთ მშობელი თავისი შვილისა. იოლი წარმოსადგენია, რა დაემართება ბავშვს მშობლის ყურადღების გარეშე. იქნებ მივცეთ ბავშვებს სრული თავისუფლება და სრულიად კეთილი მოსაზრებით მივუშვათ ისინი საკუთარი ნებისამებრ? ცხადია, ასეთ ვითარებაში ბავშვი დაიღუპება. ასეა ცხოვრების ყოველ ეტაპზე ყველგან და ყოველთვის გვესაჭიროება ხელმძღვანელი. როდესაც საქმე ეხება სულიერ ცხოვრებას, სულიერი ხელმძღვანელობის ქვეშ ყოფნა მითუმეტეს აუცილებელია. ცხონების გზის მაძიებელი, წმიდა მამათა სიტყვით, თავის ძალებზე, მოსაზრებებზე ან ნებაზე დაყრდნობით არ უნდა შეუდგეს საქმეს. იმ თავითვე უნდა მიენდოს გამოცდილ ხელმძღვანელს. ვინც ხელმძღვანელის გარეშე იწყებს, ის თავიდანვე დამღუპველ გზას ადგება.
ამრიგად, სულიერი წარმატებისათვის სულიერი მოძღვრისადმი მორჩილებაა საჭირო, მაგრამ აქაც სიფრთხილე გვმართებს. ჭეშმარიტი მორჩილება ნებაყოფლობითია - მორჩილება პიროვნების თავისუფალი არჩევანის გამოხატულება უნდა იყოს.
წმ. ეგნატე (ბრიანჩანინოვი) ამბობს: „ჭეშმარიტი მორჩილება ღმრთისადმი მორჩილებაა. ის, ვისაც არ ძალუძს თვითონ, თავისი ძალისხმევით დაექვემდებაროს ამ მორჩილებას, დამხმარედ ირჩევს ადამიანს, რომლისათვისაც ღმრთისადმი მორჩილება უფრო ნაცნობია".[1]
ძველი დროის წმინდანების ცხოვრებაში მორჩილების საოცარ მაგალითებს ვხვდებით. როდესაც მორჩილი საკუთარ განსჯაზე უარს ამბობდა და მორჩილებას იწყებდა; როდესაც თავად მოძღვრებიცა და მორჩილებიც სულიწმიდის ჭურჭლები იყვნენ. ძველი დროის მორჩილებს მათი მოძღვრები პირდაპირ უცდომელად აუწყებდნენ ღვთის ნებას და ა.შ. მაგრამ წმიდა მამათა აზრით, ასეთი სრული მორჩილების ღვაწლი აღარ არის ჩვენი დროის ხვედრი. იგივე წმ. ეგნატე ამ საკითხს დიდი სიფრთხილით ეკიდებოდა. იგი თავის წერილებში ხშირად საუბრობდა არასწორი მორჩილების საცდურის შესახებ, რომელსაც არა ღმერთის, არამედ ადამიანის მონობამდე მიჰყავს ადამიანი. გავეცნოთ მის რამდენიმე მოსაზრებას.
„მშვენერია თქვენი სურვილი - იმყოფებოდე სრულ მორჩილებაში გამოცდილ მოძღვართან, მაგრამ ეს ღვაწლი არ არის მინიჭებული ჩვენი დროისთვის ის აღარ არის არა მხოლოდ ერში მყოფ ქრისტიანებში, არამედ მონასტრებშიც კი. თავნება გონებისა და ნების მოკვდინება ვერ შესრულდება ფშვინვიერი, გინდ კეთილსინდისიერი ადამიანის მიერ. ამისათვის საჭიროა ღვთივგანბრძნობილი მოძღვარი, მხოლოდ მას შეუძლია დაინახოს, საიდან და საითკენაა მიმართული მორჩილის სულიერი ქმედება. მოწაფემ, სინდისის განწმენდის მიზნით, ვრცლად და სრული სიზუსტით უნდა აღიაროს თავისი აზრები მოძღვრის წინაშე, მაგრამ მოძღვარმა არ უნდა იხელმძღვანელოს ამ აღსარებით მოწაფის სულიერ მდგომარეობაზე მსჯელობის დროს. მან სულიერად უნდა განჭვრიტოს, გაზომოს და უამბოს მისი სულის უხილავი მდგომარეობის შესახებ."
„უდიდესი მამები" მონაზვნურ მორჩილებას სულიწმიდის განსაკუთრებულ წყალობად მიიჩნევდნენ. მორჩილება „რწმენის საოცრებაა", მისი შესრულება მხოლოდ ღმერთს შეუძლია, ასევე ასრულებდნენ მას ზეგარდამო ნიჭით ცხებული ადამიანები. მაგრამ როდესაც ადამიანები საკუთარი ძალისხმევით ისურვებენ იმის მიღწევას, რაც მხოლოდ ღვთის მადლით არის შესაძლებელი, მაშინ მათი შრომა ამაო და უშედეგო დარჩება; მაშინ ისინი ემსგავსებიან სახარებაში ნახსენებ სვეტის მშენებლებს, რომლებმაც სამშენებლო მასალის გარეშე დაიწყეს მშენებლობა.ეშმაკები დასცინიან ასეთ ადამიანს, რადგან გარეგნული სათნოების მიუხედავად, სინამდვილეში მოტყუებულ, ბრმა, თვითდაჯერებულ, ვნებებს დამონებულ, ეშმაკის ნების შემსრულებლის მდგომარეობაშია იგი. მრავალი ცდილობდა მორჩილებას, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ თავის სურვილებს ასრულებდა.
ბრმათა ბრმა წინამძღვრებზე თქვა მაცხოვარმა: „უტევენით ეგე, რამეთუ ბრმანი არიან და წინამძღვარნი ბრმათანი, ხოლო ბრმაჲ ბრმასა თუ წინა-უძღვნ, ორნივე მთხრებლსა შთაცვიან".
„ჩვენი დროისათვის სხვა ღვაწლია დაშვებული, მრავალ სირთულესთან და დაბრკოლებასთან დაკავშირებული. ჩვენ მოგზაურობა გვიწევს არა დღისით, მზის კაშკაშა ნათელქვეშ, არამედ ღამით, მთვარისა და ვარსკვლავების მკრთალ შუქზე. ხელმძღვანელად მოგვეცა წმიდა წერილი. ამის შესახებ პირდაპირ ამბობდნენ ბოლო დროის წმიდა მამები".
„ცხადია, დაცემული ბუნების აღდგენა, ასე დიდებულად რომ სრულდება სულიწმიდის ნებით, ვერ შესრულდება ვნებებს დამონებული დაცემული მქონე ბუნების მოძღვრის მიერ. თუ გსურს განშორდე ამ სოფელს და ისწავლო სახარებისეული ცხოვრება, - ამბობს წმ. სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი, - მაშინ ნუ მიანდობ შენ სულს გამოუცდელ ან ვნებაში მყოფ მასწავლებელს, რათა სახარებისეული ცხოვრების სანაცვლოდ ეშმაკისეული ცხოვრება არ ისწავლო. კეთილ მოძღვარს სწავლებაც კეთილი აქვს, ხოლო ბოროტს - ბოროტი". სხვა შემთხვევაში დიდი მამა მონაზონს სულიერი მოძღვრის მითითებით ცხოვრებას ურჩევს და დასძენს: „მაგრამ ამგვარად მხოლოდ იმ შემთხვევაში მოიქეცი, როდესაც იცი, რომ მოძღვარი სულიწმიდის ჭურჭელია; რომ ის არ იტყვის ღვთის ნების საპირისპიროს, არამედ შეძლებისამებრ გაუწყებს ღვთის სათნო და სულისათვის სასარგებლო სიტყვას, რათა დაემორჩილოს არა ადამიანს, არამედ ღმერთს". ამასვე ამბობს მოციქულიც: „ნუ იქნებით მონა კაცთა". (კორ. 7.23).
„თქვენი გული დაე მხოლოდ ღმერთს ეკუთვნოდეს, ხოლო ღმერთში მოყვასსაც. უამპირობოდ ადამიანების მორჩილება სახიფათოა. „ნუ იქნები მონა კაცთა", თქვა მოციქულმა. ყოველთვის გულის სიღრმემდე მწვდებოდა იოანე ნათლისმცემლის ეს სიტყვები: „რომელსა აქუნდეს სძალი, იგი სიძე არს, ხოლო მეგობარი სიძისა, რომელი დგას და ესმის მისი, სიხარულით უხარის ხმისა სიძისაითა. ესე უკუე სიხარული ჩემი აღსრულებულ არს, მისი ჯერ-არს აღორძინებად, ხოლო ჩემდა მოკლებად". (იოან. 3.29-30).
მოძღვარი მხოლოდ ზეციური სიძის მსახური უნდა იყოს, უნდა მიიყვანონ ადამიანები მასთან და არა საკუთართავთან. მოძღვარმა უნდა უამბოს მრევლს ქრისტეს უსასრულო, გამოუთქმელი სილამაზის, მოწყალებისა და ძალის შესახებ. დაე, შეიყვარონ ქრისტე, რომელიც ჭეშმარიტად ღირსია სიყვარულისა, ხოლო მოძღვარი, თავმდაბალი ნათლისმცემლის მსგავსად, დაე, იდგეს გვერდით, აღიაროს საკუთარი არარაობა, გაიხაროს თავის დამდაბლებით მოწაფეების წინაშე; დამდაბლებით, რომელიც მისი სულიერი წარმატების ნიშანია. სანამ მოწაფეებში ავხორცული გრძნობები ჭარბობს, დიდია მათში მოძღვარი, ხოლო როდესაც განდიდდება ქრისტე, ისინი თავის მოძღვარში მხოლოდ ღვთის მადლმოსილ იარაღს დაინახავენ".[2]
ამრიგად, წმ. ეგნატეს წერილებიდან ნათლად წარმოჩინდა:
ა)სულიერ ცხოვრებაში აუცილებელია სულიერი ხელმძღვანელობის ქვეშ ყოფნა.
ბ)თანამედროვე ქრისტიანებს არ გააჩნიათ ძველი დროის წმიდა მამათათვის დამახასიათებელი მორჩილება.
აქ კიდევ ერთი საკითხია გასარკვევი: როგორი უნდა იყოს მოძღვრისა და მრევლის (მორჩილის) ურთიერთობა თანამედროვე პირობებში? ამ კითხვაზე პასუხის მისაღებად თანამედროვე ღვთისმეტყველთა და მოძღვართა აზრებს გავეცნოთ.
„მღვდელმა უნდა იცოდეს, რომ ღმერთმა მბრძანებლად ან ზემდგომად კი არ დაადგინა თავის სამწხსოზე, არამედ მის შემწედ. (1 პეტ. 5.3). მოძღვარმა უპირველესად ადამიანის სულის ნდობა უნდა მოიპოვოს. მიუღებელია მისი ავტორიტეტი გარეგნული წოდებითა და სასულიერო ხარისხით განისაზღვროს. მართლმადიდებელი მოძღვრის ავტორიტეტს მამობრივი სიყვარული, რეალური სულიერი გამოცდილება განაპირობებს. მოძღვარს ხომ სულიერი უფლებამოსილება გააჩნია და არა ადამიანური ძალაუფლება. ეს კი ისეთი ნიჭია, მამობრივი სიყვარულის გარეშე კარგავს ძალას. მღვდლობის უფლება მრევლის შესაზღუდად და მისთვის თავისუფლების წასართმევად კი არ მიენიჭა ადამიანს, არამედ მისი სულიერი აღზრდისა და ჭეშმარიტებაში განმტკიცებისათვის. ასეთია მართლმადიდებელი მღვდლისა და მღვდელმთავრის გზა. ზოგიერთი ამ უფლებამოსილების გამო ღვთის სამწყსოზე „ბატონობაში" ვარდება. ასეთები გამოუცდელი მებაღეები არიან, რომლებსაცმცენარეთა სწორება-ამოზიდვით, მათი ზრდაში ხელშეწყობა სურთ, სინამდვილეში კი აღმოფხვრიან ხოლმე მათ... მორჩილება უნდა იყოს „განსჯითი", ან „განსჯის გარეშე". მოძღვარი მიმართულებას აძლევს, არ მიათრევს მრევლს. ნაბიჯები ადამიანმა თავად უნდა გადადგას, ხელი კი უნდა მოძღვარს ჩასჭიდოს. მორჩილება არ უნდა იყოს „დისციპლინური" (როგორც სამხედრო სამსახურში), არამედ თვით სულიერი ცხოვრებიდან, ურთიერთნდობიდან მომდინარეობდეს.
ადამიანის დამოძღვრა მისი ნების პარალიზებას არ უნდა იწვევდეს, არამედ აძლიერებდეს და კურნავდეს მას. დამოძღვრის შედეგად თავისუფალი ნების ბოროტი გულისთქმები უნდა განადგურდეს და არა თავად ადამიანის ნება. მოძღვარი მხოლოდ გვირჩევს სათანადო წამალს, მაგრამ თავად არ წარმოადგენს სამკურნალო საშუალებას. ამიტომ თეორიულადაც კი არ შეიძლება ასეთი შეკითხვა გაჩნდეს: განუსჯელად დავემორჩილოთ მოძღვარს თუ არა? როდესაც ეძებ მოძღვარს, განსჯა აუცილებელიცაა. ვისაც სურს თავისი ნება ღმერთს მიუძღვნას, ის მხოლოდ ღვთივსათნო ადამიანს უნდა მიენდოს, რათა თავად გახდეს მადლმოსილი. მაგრამ თუ მორჩილების აღსრულებაში ადამიანი ვერ ხედავს სულიერ ნაყოფს, მაშინ მან უნდა გაარკვიოს რატომ არ ჩანს ნაყოფი. აღმოჩენილი სულიერი სენის შესახებ მან უნდა უამბოს მოძღვარს და შეწევნა სთხოვოს".[3]
სქ. არქიმანდრიტი სოფრონი (სახაროვი) მორჩლების შესახებ წერს: „ მორჩილება რელიგიური აქტია და აუცილებლად უნდა იყოს თვისუფალი, წინააღმდეგ შემთხვევაში ის კარგავს თავის რელიგიურ მნიშვნელობას. მორჩილება მხოლოდ მაშინ არის სულიერი ნაყოფის მომცემი, როდესაც ის პიროვნების თავისუფალი ნებიდან მომდინარეობს და მოძღვრის წინაშე განსჯა ღვთის ნების ძიებას ემსახურება. ამაშია მორჩილების არსი. თუ მოძღვრები მორჩილაბას დისციპლინალური იძულებით ანაცვლებენ, მაშინ ეს სულიერი დაცემის აშკარა გამოხატულებაა და ამ დროს შესაძლოა ერთშიც და მეორეშიც დაკარგული იყოს ჭეშმარიტი მორჩილების არსი". [4]
იღუმენი ნიკონი (ვორობიოვი) იზიარებდა წმ. ეგნატეს (ბრიანჩანინოვი) გაფრთხილებას მორჩილების სწავლების შესახებ და წერდა: „ჭეშმარიტი მოძღვარი არასოდეს არ თრგუნავს ადამიანის ღვთივბოძებულ თავისუფლებას, ვინაიდან მორჩილება დაფუძნებულია არა ავტორიტეტზე, არამედ სიყვარულზე". სხვა წერილში ის ამბობდა: „მე არავისგან არ ვითხოვ ჩემი რჩევების უსიტყვო მორჩილებას. რჩევა-რჩევაა, ხოლო საბოლოო პასუხი რჩევის მსურველს ეკუთვნის".[5]
იმავე სულისკვთებას მოძღვრისა და მრევლის ურთიერთობაში არქიმანდრიტ რაფაელის (კარელინი) წერილებში ვპოულობთ:
„ქრისტიანი უნდა ემორჩილებოდეს ღმერთს მცნებების შესრულებით; ასევე მართებს მას მოძღვრის მორჩილება ყველაფერში, რაც ეკლესიურ ცხოვრებასა და ქრისტიანულ ზნეობას ეხება, მაგრამ მას მაინც რჩება თავისუფალი ნება და მოქმედების თავისუფალი არჩევანი სინდისისა და ზნეობრივი განცდების საფუძველზე. ქრისტიანს ორი ორიენტირი გააჩნია: სახარებისეული სწავლება და შინაგანი სინდისის ხმა. ეს ყველაზე მისაწვდომი გზაა, მაგრამ აქ ადამიანი გარკვეული საშიშროებისა და სირთულის წინაშე დგება:როგორ შეასრულოს ქრისტიანული მოვალეობანი გარკვეულ პირობებში, როგორ განვასხვავოთ სინდისის ხმა ჩვენი ვნებიანი სულის ფარული სურვილებისაგან? ბოროტება ხომ ხშირად ინიღბება სიკეთით. აქ ჩნდება საჭიროება, რომ უფრო გამოცდილმა ადამიანმა შეაფასოს სულიერი მდგომარეობა და სიტუაცია, რომელშიც ვიმყოფებით, შეგვეწიოს ვნებებთან ბრძოლასა და პრობლემების სწორად გადაწყვეტაში, გნებავთ ზნეობრივი კუთხით. ამიტომ, მორჩილება რეალური მოთხოვნილებაა, მაგრამ ჩნდება კითხვები, გაუგებრობები და შეცდომები, თუ როგორი სულიერი ფორმით უნდა განვითარდეს მორჩილება.
პირველი, ყველასათვის მიღებული ფორმაა, კაცი ესაუბრება მღვდელს, ან სულიერ ცხოვრებაში გამოცდილ პიროვნებას, მაგალითად ბერს, ხოლო ქალი მონაზონს და ითხოვს რჩევას. ამ შემთხვევაში მას აქვს თავისუფალი არჩევანის უფლება. ამგვარი საუბარი ეხმარება მრევლს გაერკვეს რთულ სიტუაციაში, იპოვოს სწორი გზა, მაგრამ არ კრავს, ვით ვალდებულება.
მეორე - ადამიანი მოდის მოძღვართან ლოცვა-კურთხევის მისაღებად. მან უკვე გააკეთა არჩევანი, მაგრამ ითხოვს, რომ მღვდელმა ლოცვა-კურთხევით გაუმყაროს ეს არჩევანი და ღვთის მადლი შეეწიოს. ამ შემთხვევაში ადამიანს გარკვეულ პასუხისმგებლობას აკისრებს მიღებული ლოცვა-კურთხევა და ცდილობს შეასრულოს ის. თუ გაჩნდა რაიმე დამატებითი წინააღმდეგობა, მაშინ ეს ვითარება მას არ ავალდებულებს ლოცვა-კურთხევის შესრულებას.
მესამე - ადამიანი მოძღვარს აძლევს გადაწყვეტილების მიღების უფლებას, თუ როგორ იმოქმედოს მან გარკვეულ შემთხვევაში, ერთგვარად მიუთითოს სწორი მიმართულება გზაჯვარედინზე. ასეთი ლოცვა-კურთხევა ადამიანს უკვე ავალდებულებს მის შესრულებას და ამ ვითარებაში მორჩილმა უნდა შეასრულოს კიდეც იგი. თუ ლოცვა-კურთხევის შესრულება შეუძლებელი ხდება, კვლავ უნდა მიმართოს იმავე მოძღვარს, აუხსნას ვითარება და სთხოვოს კვლავ შეაფასოს მოვლენა - დატოვოს ლოცვა-კურთხევა თუ შეცვალოს ის. თუკი ადამიანი თვითნებურად დაარღვევს თავისი ნებით აღებულ მორჩილებას, ეს ლოცვა-კურთხევა დააბრკოლებს მას მომავალში.
ჩვენს დროში გაჩნდა აზრი, რომ აუცილებელია საკუთარი ნების სრული უარყოფა არჩეული მღვდელმსახურის წინაშე. მორჩილება და საკუთარი ნების უარყოფა არ არის ერთი და იგივე. ადამიანები ყურს უგდებენ მასწავლებლებს, მშობლებს, მაგრამ არ უარყოფენ მათ წინაშე თავიანთ ნებას, ანუ ღვთის მსგავსად ქმნილის მთავარ თვისებას - თავისუფალი არჩევანის უფლებას. ადამიანმა თავისი ნება რომ უარყოს, ის ისეთი მაინც უნდა გახდეს, როგორიც მისი მოძღვარია. სამწუხაროდ, ზოგიერთი მღვდელმსახური თავისი მრევლისაგან ითხოვს უსიტყვო მორჩილებას. ასეთი მიდგომა პატარა დიქტატორად აქცევს მას მრევლში."[6]
არქიმანდრიტი რაფაელის (კარელინი) წიგნებში მოძღვრისა და სულიერი შვილების ურთიერთდამოკიდე-ბულება სხვადასხვა კუთხით არის განხილული. მამა რაფაელი წერს, რომ ეს ურთიერთობა სახელმწიფოებრივი მართვის სხვადასხვა ფორმებს ჰგავს, რაც ამ ურთიერთობის ნეგატიურ მხარეს წარმოაჩენს: „დემოკრატიული მართვა - მოძღვარი და სულიერი სამწყსო უწინარეს ყოვლისა მეგობრები არიან. ისინი ბჭობენ ერთმანეთში, ერთად განიხილავენ საქმეებს, ერთობლივად წყვეტენ პრობლემებს და ა.შ. სულიერი მოძღვრის სიტყვა აქ არ არის აუცილებელი, ის გუნდის ერთი ხმაა. ერთი შეხედვით ეს არც ისე ცუდი ჩანს. არავითარი იძულება, ძალადობა პიროვნებაზე, ისინი ერთმანეთს სიყვარულის პრინციპით ემორჩილებიან. სულიერი მოძღვარი მხოლოდ გუნდის დირიჟორად გვევლინება, საერთო მშვიდობა და სიხარულია.
სინამდვილეში კი სულ სხვა რამ ხდება - ანუ ის, რაც ჩვეულებრივია სახელმწიფოს დემოკრატიული წყობისას. იწყება პოპულიზმი და ინტრიგები. მათი აღკვეთა და გადაჭრა სულიერ მოძღვარს არ ძალუძს. მიმდინარეობს ხელისუფლებისათვის ფარული ბრძოლა, რომელშიც ისევე, როგორც დემოკრატიის დროს, ნავარჯიშები ყველანაირ საშუალებებზე წამსვლელი, მიზანმიმართული და ხელისუფლების მოყვარე იმარჯვებს. აქაც, ისე როგორც დემოკრატიულ წყობას ჩვევია. წარმოიქმნება შინაგანად ურთიერთდაპირისპირებული დაჯგუფებები, იწყება მოქრთამვა, მლიქვნელობა, ინტრიგები, გულყრის ინსცენირება და თავის მოკვლის მუქარა, რაც დამფრთხალ სულიერ მოძღვარზე ძლიერ შთაბეჭდილებას ახდენს. ის მზადაა ნებისმიერი კაპიტულაციისათვის, ოღონდ არ ნახოს სულიერი შვილი სახრჩობელაზე მოქანავე, სისხლის გუბეში უსულოდ მწოლარე ან პისტოლეტით ხელში, რომლის გარშემო პოლიციელები ტრიალებენ. სულიერი ხელმძღვანელობის ნაცვლად დამრიგებელი -დემოკრატი სულიერი შვილების სიახლოვეს ნიშადურის ფლაკონით დარბის. ფინალი ერთია - ყველანი ცდილობენ იხელმძღვანელონ სულიერი მოძღვრის რჩევებით. ისიც აქეთ-იქით აწყდება და წარუმატებლად ცდილობს მტრული ბანაკების მორიგებას. ყველაფერს აქვს ბოლო, როგორც ყველაზე ძლიერი ზვიგენი რჩება ცოცხალი, ის თავის მოძღვარს შინ კეტავს და მის კარებს ფურცელს აკრავს წარწერით: „მოძღვარი ავადაა, გთხოვთ არ შეაწუხოთ". თუკი მოძღვარმა ფანჯარაში გახედვა მოინდომა, ის უცერემონიოდ უკან მიარბენინებს. რამდენადაც დემოკრატია მჭიდროდაა დაკავშირებული ლიბერალიზმთან, ურთიერთობაც სულიერ მოძღვართან შეუზღუდავია. ზოგჯერ „სასახლის გადატრიალებებიც" ხდება. შოკის შემდეგ გონს მოსული სულიერი შვილები შეთქმულებას აწყობენ - მოხერხებულ დროს მოძღვარს იტაცებენ და მოწინააღმდეგის ბანაკს უმალავენ. ასეთი განსაცდელის შემდეგ, თავიანთი ცხოვრების ბოლოს, მამა - დემოკრატები წყალწაღებული მიზანთროპები ხდებიან. ზოგიერთი იმათგანი, ვინც ახალგაზრდობაში სულიერ შვილებს მენელსაცხებლე დედებს ადარებდა, სიბერეში ეჭვობს: აქვს კი საერთოდ ქალს სული? თუმცა, ამას ხმამაღლა არ ამბობს.
არისტოკრატიული მართვა - აქ სულიერი მოძღვარი გვევლინება, როგორც ჯენტლმენი. იგი დახვეწილი, ზრდილი და თავაზიანია, სულიერ შვილს სავარძლიდან წამოდგომით ეგებება, აღტაცებულია მისი გარეგნობით, ხაზს უსვამს მის გემოვნებიან სამოსს. ამის შემდეგ სულიერი შვილი თავს იმ მანდილოსნად გრძნობს, ვისაც რაინდმა გული უძღვნა. ფინალი ასეთია - მრევლის თითოეულ ქალბატონს მიაჩნია, რომ მოძღვარი - რაინდი სწორედ მისდამი, ვით ესოდენ ამაღლებული გრძნობების ღირსი ქალისადმი, განიცდის პლატონურ სიყვარულს. იგი დანარჩენ სულიერ შვილებს იმაზე მეტი მძვინვარებით უყურებს, ვიდრე ეს „დემოკრატიული" მართვისას ხდება. მოძღვარი - არისტოკრატი მას მადლობას უხდის და ნაღვლიანი სახით კარებამდე აცილებს. იგი სულიერ შვილებს ყველაფერში ამართლებს, ძალიან უჭირს საყვედური, შეურაცხყოფილიც კი ამას ამბობს: მე არ ვბრაზობ, მხოლოდ ვწუხვარ. თუკი „დემოკრატებთან სულიერ შვილებს საჩუქრად კარტოფილი და მაკარონი მიაქვთ, მასწავლებელ - არისტოკრატთან - ყვავილების (უპირატესად შროშანების) თაიგული ან ტორტი. არცთუ იშვიათად მოძღვარი შეკრებს ხოლმე მათ და გამომსახველად უკითხავს რაიმე წიგნს, მაგ. მარტენსენის „ზნეობრივ ღვთისმეტყველებას", ხოლო შემდეგ განუმარტავს წაკითხულს. როცა მოძღვარი ტაძარში მოდის სულიერი შვილები რაზმეულივით უკან მოსდევენ ან კარიბჭესთან ელოდებიან. როცა ის მსახურებს, თითოეული ინტერესდება, პირველს ვის მოიხსენებს სავედრებელ ლოცვებში და ხშირად ამას ტრაგიკულ მნიშვნელობას ანიჭებენ.
საერთოდ არისტოკრატიული მართვა თავისებურ რაინდულ რომანად გადაიქცევა, სადაც არ არის ქრისტე. მის ადგილს სულიერი მოძღვარი იკავებს.
საჭიროა ითქვას, რომ უბრალო ადამიანები როგორღაც ინსტინქტურად შორდებიან არისტოკრატიული მანერების მქონე სწავლულ ბერებსა და მასწავლებლებს. ისინი აქ თავს უცხოდ გრძნობენ, სამაგიეროდ დიპლომიანი ქალბატონები ასეთი მასწავლებლებით აღტაცებულნი არიან. ამიტომ სულიერი მოძღვრის გარეშე ხდება მრევლის დაყოფა „პლებეებად და პატრიციებად". „პლებეები" თავისთავად ზღურბლს იქით რჩებიან. მასწავლებელი - არისტოკრატი სტუმრებთან შესახვედრად მოზეიმე გამოდის. ეს მოზეიმე გამომეტყველება ბეჭედივით შეყინვია მის სახეს. შესამოსელი ყოველთვის სუფთა და დაუთოებული აქვს, უპირატესობას თეთრ ფერს ანიჭებს. ხშირად მის სახლში პიანინო (ან როიალი) დგას, ასეთ მოძღვარს უმეტესწილად დიდი ბიბლიოთეკა აქვს, სადაც სულიერ წიგნებთან ერთად საერო ლიტერატურაცაა.თუკი შემთხვევით, წიგნის ძებნისას, კარადიდან ჰიუგოს ან უოლტერ სკოტის რომელიმე ტომი გადმოვარდა, მაშინ ის ოდნავ ნაღვლიანი ღიმილით ამბობს: „ხომ უნდა ვიცოდე ცოდვილის ფსიქოლოგია, რათა გამოვასწორო იგი", უყვარს იმაზე ლაპარაკი, რომ მისთვის ყველანი თანაბარნი არიან, თუმცა საუბარში ხშირად თავის ნამდვილ ან ცრუ წარჩინებულ წარმომავლობაზე მიანიშნებს.
მართვის შემდეგი სახე, რომელმაც ამ პლუტოკრატიულ სამყაროში მთავარი ადგილი დაიკავა, არის მდიდრების ხელისუფლება. აქ საჭიროა განვმარტოთ შემდეგი: ასეთი სახის მართვისას სრულიადაც არ არის აუცილებელი, მოძღვარი ეგოისტი და ვერცხლისმოყვარე იყოს, იგი უბრალოდ ფიქრობს: ვისაც სიმდიდრე და ძალაუფლება აქვს, ის შესაძლოა ეკლესიისათვის სასარგებლო იყოს. ამიტომაც ასეთებს იგი განსაკუთრებულად გამოარჩევს, ღარიბებს ნაკლებ ყურადღებას უთმობს და თავს იმით იმართლებს, რომ მათთვის გაცილებით იოლია ცხონება, მდიდრებისთვის კი ძნელი. შესაბამისად მდიდრებს მეტი ზრუნვა და ყურადღება ესაჭიროებათ. მოძღვარი მათ ხელისუფლებისა და სიმდიდრის ღარიბთა საკეთილდღეოდ გამოყენებისათვის განაწყობს. ზოგჯერ იგი ქმნის გაუხმაურებელ, რაღაც „ფონდის" მსგავსს ღარიბთათვის. ასეთ დროს თავს იჩენს მოქნილი პოლიტიკა. გარეგნულ ძალასა და მდგომარეობაზე ორიენტირება, მოძღვარს სულიერ მონობად გადაექცევა. მდიდრებისადმი გამოხატული ყურადღება და თავაზიანობა მას მართლმადიდებელი იეზუიტის მდგომარეობაში აყენებს, სადაც მიზანი - ტაძრის შემკობა, ღარიბების შეწევნა და ა.შ. საეჭვო საშუალებებით მიიღწევა. ხალხის ნაწილი, რომელიც ტაძარში ჭეშმარიტებას ეძიებს, მოძღვრის გაორებულ ზნეობას, ხალხისადმი მის სხვადასხვაგვარ დამოკიდებულებას ხედავს და, შესაძლოა, ამის გამო თვით ეკლესიის მიმართ გაცივდეს. ვიმეორებთ: პრაგმატიკოსი სრულიადაც არ ნიშნავს თავისმოყვარეს. იეზუიტებიც თავს ხშირად სწირავდნენ თავიანთ იდეებს. მართლმადიდებელი და კათოლიკე იეზუიტები, თუმც ერთმანეთს ებრძვიან, მეთოდებით ძმები რჩებიან. მატერიალური კეთილდღეობის სახელით მდიდრების მიმართ ლოიალობა იგივე იეზუიტური გაყიდვაა სინდისისა და უარესიიმაზე, ვიდრე ეკლესიის კომპრომიტირება მორწმუნეთა თვალში. პრაგმატიკოსის უშუალო გარემოცვა უმალ ხვდება, ვისთან როგორ მოიქცეს: ვის უნდა შეეგებოს სიხარულით, როგორც ყველაზე ღირსეულს, ღვთისმსახურების დროს სკამი ვის გამოუტანოს და ა.შ. პრაგმატიკოსის აზრით შეიძლება ეკლესიის კანონების გვერდის ავლა, თუ ეს ტაძრისათვის და ღარიბებისთვის სასარგებლო იქნება. მაგ: მოუნათლავისა და თვითმკვლელისათვის წესის აგება, წირვის დროს უცხო აღმსარებლის მოხსენიება და ა.შ. პლუტოკრატი პირადი ხასიათის მიხედვით შესაძლოა ძუნწიც იყოს და გულუხვიც. მაგრამ მისი გულუხვობა ხშირად იმათზე ვრცელდება, ვინც მას სჭირდება. მის გარშემო ხშირად ყველა კმაყოფილია, მაგრამ სულიერი ცხოვრება აქ თითქმის არ არის. მთავარი ძალები გარეგნულს ხმარდება. ლოცვებს მისალოცი დეპეშები და მხურვალე სიყვარულის ახსნა დევნის, რამდენადაც დიდია შესაწირი, იმდენად მეტია სიყვარული. აქ მკაცრი და ზუსტი აღრიცხვა წარმოებს. მართვის ეს სახე შეუძლებელია სიცრუის გარეშე. ამიტომ ასეთ წრეებში ტყუილი აუცილებელი ატრიბუტია. პირმოთნეობას სიბრძნედ მიიჩნევენ. ამ ხალხისთვის ეკლესია, როგორი უცნაურიც არ უნდა იყოს, თვითკმარი სიდიდეა, ამასთან არა მისტიკური სახე ქრისტესი, არამედ ადამიანური ინსტიტუტი.
ეკლესიის გამშვენებისათვის ზრუნვა მათთან თვით ქრისტეს სახეს ჩრდილავს. პლუტოკრატი შეიძლება იყოს საქმოსანი, რომელიც პირად გამდიდრებას მიელტვის, მაგრამ შესაძლოა იყოს პატივმოყვარე. ასკეტიც, ვისაც ავიწყდება, რომ სიყვარული სიმართლესთან უნდა იყოს შეერთებული. სულიერ სამყაროში დემოკრატია ქაოსად იქცევა, არისტოკრატიული პრინციპი - რომანტიკად, პლუტოკრატიული ფორმა კი სულიერი ცხოვრების მატერიალიზებაა.
მონარქია - ეს სულიერ მოძღვარსა და მრევლს შორის ურთიერთობის გაცილებით გონივრული მეთოდია. მონარქია, იდეალური მნიშვნელობით მართვაში გონივრულობას და ადამიანებისადმი სიყვარულს მოითხოვს. მონარქიის წინაშე ყველა თანაბარია. იგი უმაღლესი ხელისუფალია, შემოფარგლული არა გარეგანი ინსტიტუტებით, არამედ ტრადიციებით. სულიერი მოძღვრის სიტყვა უდავო უნდა იყოს, მაგრამ ამავე დროს, გონივრული და სამართლიანი. მონარქის ბრძანების შემსრულებელმა უნდა იცოდეს, რომ გონივრულად იქცევა და ამ ბრძანებაში მის კეთილდღეობაზე ზრუნვა იგულისხმება. მონარქი თვითმპყრობელია, მაგრამ ის არ უცხოობს რჩევებს და სხვების თხოვნასაც ისმენს.
ჩვენს დროში სულიერი მოძღვარი თავის მრევლთან სამართლიანად და გონივრულად უნდა იქცეოდეს. მორჩილებაც ამის საფუძველზე უნდა მოითხოვოს. შეიძლება მრევლმა მოისმინოს და შეასრულოს რჩევები და თხოვნები, მაგრამ საბოლოო სიტყვა მას (მოძღვარს) ეკუთვნის. მართვისას დავა, კამათი და ა.შ. დაუშვებელია. შეიძლება მოცემული კურთხევის განმარტება ითხოვო, მაგრამ მისი თვითნებურად შეცვლა ან დარღვევა არ შეიძლება. თუმცა არის სხვაობაც: მონარქმა ტრადიციებით უნდა იხელმძღვანელოს, მოძღვარმა კი - ეკლესიის კანონებით. საეკლესიო გადმოცემათა და სახარებისეულ მცნებათა გარეშე სულიერი ხელმძღვანელობა ძალას კარგავს, მონარქი კი უზურპატორი ხდება.
დესპოტიზმი მონარქიისაგან იმით განსხვავდება, რომ ტრადიცია, სიკეთე, ბოროტება და სხვა ფასეულობანი პიროვნული დიქტატით იცვლება. ამ ფორმას სულიერი შვილების გატეხა ან მყისიერი გამოსწორება შეუძლია. ჩვენს დროში ეს ძლიერმოქმედი წამალი სუსტი ორგანიზმისათვის გამოუსადეგარია. დესპოტიზმი მეტადრე იმ მადლის გარეშე, რომელიც სულიერ მოძღვარში მოქმედებს, ასახიჩრებს მრევლს. თუ სულიერი შვილი მორჩილი არ არის, ამ პრინციპმა შესაძლოა მასში პროტესტი გამოიწვიოს და მორჩილების ყოველგვარი სურვილი დაუკარგოს. ძველად მოძღვრები ძლიერმოქმედ საშუალებებს მიმართავდნენ. ისინი ძნელ, თითქმის შეუსრულებელ ზოგჯერ საღ აზრს მოკლებულ დავალებებს იძლეოდნენ. მონაზვნის მორჩილებაში მყოფი მოწაფეები კი მზადყოფნით ასრულებდნენ მათ და სულიერ სიმაღლეებსაც სწრაფად აღწევდნენ. ამგვარი მორჩილებით ადამიანი წარმატებით ებრძოდა ამპარტავნებისდემონს, რომელიც მთელ მსოფლიოს არყევს. ახლა აღარც ასეთი მასწავლებლები არიან და აღარც მორჩილები. ამჟამად მოძღვარი მორჩილებას ღრმა, შესაბამისი განსჯის შემდეგ და სამართლიანობის დაცვით უნდა აკისრებდეს. ადამიანური ამპარტავნება, ავადმყოფობის ყველა სტადიის გავლის შემდეგ, ანთებით ჩირქგროვად იქცა, რომელიც ყოველი შეხებისას მტანჯველად მტკივნეულია. ამიტომ მოძღვარს მართებს თანაგრძნობაც, მოთმინებაც და ძლიერი ნებაც.
მას ქირურგივით მსუბუქი, მაგრამ მტკიცე ხელი უნდა ჰქონდეს".[7]
არქიმანდრიტ რაფაელისეული კვალიფიკაცია მოძღვრისა და მრევლის ურთიერთობის შესახებ გვასწავლის, რომ მოძღვარს დიდი სიბრძნე, სიყვარული, გონიერება და თავმდაბლობა სჭირდება, რომ არ გაებას ზემოაღნიშნული ფორმის მახეებში, არ დათრგუნოს ადამიანში ღვთივბოძებული თავისუფლება და ამავე დროს, არც ზედმეტი გასაქანი მისცეს მის თავნებობას.
ამრიგად დასკვნის მაგიერ ვიტყვით:
1)წმიდა მამათა სწავლების მიხედვით ყველაზე სრულყოფილი მორჩილება არის უსიტყვო მორჩილება, ცნობისმოყვარეობის გარეშე. ეს ყველაზე უსაფრთხო ბრძოლაა, რადგან სრულყოფილი მორჩილება ყველა სათნოებას მოიცავს, განსაკუთრებით კი - სულის თავისუფლებას პასუხისმგებლობისაგან.
2)ბოლო დროის წმიდა მამები შენიშნავენ: სრულყოფილი მორჩილების ღვაწლი, როდესაც მორჩილი მთლიანად უარყოფს თავის ნებას ღვთისა და მოძღვრის წინაშე, არ არის ჩვენი დროისათვის დამახასიათებელი გარდა ერთეული შემთხვევებისა. ეს იმას კი არ ნიშნავს, რომ მორჩილება სულაც არ არის საჭირო, არამედ იმას, რომ თანამედროვე ქრისტიანთა მოძღვრებსაც და მორჩილებსაც, არ გააჩნიათ ძველი დროის წმიდა მამებისეული სულიერი სიმაღლე.
3)თანამედროვე მოძღვარმა უნდა გაითვალისწინოს ახლანდელი ქრისტიანების სულიერი მდგომარეობა. მან არ უნდა მოიწადინოს, არ უნდა მოითხოვოს მორჩილისაგან უსიტყვო, ბრმა ძველი დროის მამებისეული მორჩილება.
მსგავსმა სურვილმა შეიძლება არა ღმერთის, არამედ ადამიანის მორჩილება გამოიწვიოს. მოციქულის სიტყვისამებრ: „ნუ იქნებით მონა კაცთა" (კორ. 7.23). მოძღვარმა არც ისეთი თავისუფლება უნდა მისცეს მორჩილს, რომ ის თავნებობასა და კადნიერებაში გადაეზარდოს.
ტექსტი მოამზადა: დეკანოზმა კონსტანტინე(ჯინჭარაძემ)
[1] „გონივრული მორჩილება". დ.ჯინჭარაძე. გვ. 32.
[2]იქვე. გვ. 40.
[3]„Свобода и Послушание". მთ. ეპ. იოანე (შახოვსკი). გვ. 251.
[4]
[5]„Молитва Иисусова". Т.1. გვ. 549.
[6]„О Послушании монахов имирян". Арх. Рафаил (Карелин).
[7]არქ. რაფაელი (კარელინი). რისთვის გვითმენს უფალი". გვ. 211-222.
xareba.net
Комментариев нет:
Отправить комментарий