ის, რომ სულს ჯერ კიდევ აღელვებს მგრძნობიარე სამყაროს სილამაზე, ათვალსაჩინოებს, რომ მასში ისევ ცოცხალია დაუდგრომელი წუთისოფელი. ამიტომ მას ქმნილება იზიდავს და არა შემოქმედი; იზიდავს თიხა და არა ღმერთი. არა აქვს მნიშვნელობა სუფთა თიხაა ეს თუ ცოდვის ტალახი, რადგან ადამიანი ღვთაებრივი სულის ნათესავია და სულით უერთდება ღმერთს ლოცვის მშვეობით.
მდუმარე ცხოვრებაში (უდაბნოში) გულისხმისყოფა უაღრესად დიდი შეწევნაა ლოცვისათვის, რამეთუ მისთვის სანუკვარ პირობებს ქმნის. თუმცა, მდუმარება, თავისთავად, ერთგვარი საიდუმლო ლოცვაა და ძლიერ ეხმარება ჩვეულებრივ ლოცვას – როგორც ადამიანს კანის სუნთქვა.
ლოცვა მღვიძარების სათნოებასთან ერთად სულს ასაზრდოებს – მით უმეტეს თუ მლოცველი ამავე დროს სულიერად მღვიძარებს, უსაფრთხოებას ანიჭებს მას, როგორსაც ჩვილი მშობლის ხელებზე განიცდის. ბავშვი, რომელიც მოუთმენლად მიილტვის დედისკენ გულში ჩასაკვრელად, მის ძუძუს წოვს და მშობლის ტკბილი ალერსითა და სიყვარულით ნაყრდება, უფრო გონიერია, ვიდრე ჩვენ, მოწიფული ადამიანები, ვინც რომ ლოცვების გზით ღმერთთან შეერთებას გავურბივართ და მათ ხშირად შრომით ვალდებულებად მივიჩნევთ.
არავინაა იმ ადამიანზე ნეტარი, ვინც ზეციურ რადიოსადგურთან კავშირი დაამყარა და ახლა უკვე ღმერთთან კეთილკრძალულების მავთულით არის დაკავშირებული; და არავინაა იმ ადამიანზე უბედური, ვინც ღმერთთან კავშირი გაწყვიტა, მთელ ქვეყანაზე მოუსვენრად დაძრწის და მიმღების სახელურს ატრიალებს მსოფლიოს რადიოსადგურების ძებნაში, რომ თუნდაც მცირე ხნით მაინც დაივიწყოს უმძიმესი შფოთი – თავისი კალაპოტიდან ამოვარდნილი ცხოვრებისაგან თავსმოწეული.
ნეტარია, ვისაც გულში მთავარი ღერძი – ქრისტე ჰყავს; სიყვარულით აღვსილი შეუჩერებლივ ტრიალებს მისი წმიდა სახელის გარშემო და ღაღადებს: "უფალო, იესო ქრისტე, ძეო ღვთისაო, შემიწყალე მე".
მდუმარებას, სოფლისაგან განშორებით, ძალიან სწრაფად მოაქვს სულისათვის შინაგანი მდუმარება – მოსაგრეობითა და განუწყვეტელი ლოცვებით; რის შემდეგაც ადამიანს აღარ აწუხებს შინაგანი შფოთი, რამეთუ არსებითად მას მხოლოდ სხეული აქვს მიწაზე, გონება კი – ზეცაში.
ასეთები იყვნენ წმიდა მამები – ისინი არანივთიერნი ხდებოდნენ და თითქმის არაფრით გამოირჩეოდნენ ანგელოზებისაგან, რადგან, როგორც ანგელოზები, უწყვეტი გონებითი ლოცვით დღედაღამ ზეცაში იყვნენ.
დაუდგრომელი სოფლით დატყვევებული გული კი, სულს ფიტავს, ხოლო გონებას – სიბნელით მოსავს. ვინც ასეთ დღეშია, ადამიანად კი მიიჩნევა, მაგრამ არსებითად იგი სულიერად დაუსრულებელი, მუცელსმოწყვეტილი ჩანასახია.
მღვიძარებასა და ლოცვას ერთად, სულიერ ზრდაში სიჯანსაღე და სიცოცხლე შემოაქვთ, რამეთუ ისინი გონების განწმედასა და დახვეწას ემსახურებიან, დაუმორჩილებელ ხორცს თრგუნავენ და გულს ღვთისადმი სიყვარულით ათბობენ, რისი წყალობითაც სულზე ღვთიური მადლი გარდამოდის.
როგორც მცენარისათვის ღამის წვიმა გაცილებით სასარგებლოა, ვიდრე დღისა, ასევე უმჯობესია სულისათვის ღამის ლოცვა, დღის ლოცვასთან შედარებით.
ვინც რომ მღვიძარებითა და ლოცვით მოსაგრეობს, თუნდაც ჩათვლიმოს მცირე ხნით, ღმერთს მაინც უმეტესად აღძრავს მოწყალებისათვის, ვიდრე ის, ვინც ძილით გაძღა და ამიტომ ვეღარ იძინებს; ვინც სტასიდიაში [მაღალი სავარძელი ასაკეცი საჯდომით. ამ სავარძელში ჯდომაც შეიძლება და დგომაც. მათ ტაძრებში კედლების გასწვრივ დგამენ] თვლემს, იმაზე ათასჯერ აღმატებულია, ვინც ლოგინში წევს და არ სძინავს.
არ შეიძლება მთელი ძალები წარმავალ საგნებზე გავფლანგოთ, რომლებიც ერთ დღეს მტვრად იქცევიან, ხოლო ღმერთთან დაღლილები მთქნარებით წარვდგეთ – იგი მიემსგავსება იმ მსხვერპლს, კაენმა რომ შესწირა. თუ ჩვენი დაღლილობა საპატიო მიზეზითაა გამოწვეული და ძილისკენ მიგვდრეკს, მაშინ უმჯობესია ძილს უფლება მივცეთ მოგვპაროს მღვიძარების ერთი-ორი წუთი და ბუნებრივი გზით დავიხიოთ უკან, ვიდრე წინასწარ განვდევნოთ იგი ყავის საშუალებით და მისით აღვიგზნოთ, მით უფრო, როცა მშვიდი ხასიათი არა გვაქვს. უმჯობესია ოდნავ ნაკლებად ვიფხიზლოთ და ჭეშმარიტად ვილოცოთ, ვიდრე თავს უძილოდ ღამის გატარება ვაიძულოთ, სულიერი სარგებელი ვერ მივიღოთ და შემდეგ მთელი დღე გვამივით ვეგდოთ.
როცა ადამიანი განმარტოებულია, მისი სული თავს მსუბუქად გრძნობს, გული კეთილკრძალულად განირთხმება ღვთის წინაშე, თანდათან ტეხს გარშემორტყმულ უხეშ ნაჭუჭს და მისგან თავისუფლდება; ადამიანი გულლბილი ხდება არა მხოლოდ მაშინ, როცა ღმერთზე ფიქრობს, არამედ მაშინაც, როცა ესმის ან კითხულობს მის სახელს. მაშინ გული დათამაშებს და ამ წმინდა სახელს უაღრესი მოკრძალებით ეამბორება. ასევე მოქმედებს მასზე ქრისტეს ან ღვთისმშობლის სახელი: ამ დროს მისი სული შინაგანად ტკბება.
მონოზონს [ბერძნულად ნიშნავს მარტოდ მყოფს – სიტყვიდან "მონო", მარტო ერთი] შეჰფერის ცალკე ყოფნა და ყველაზე მეტ სიმშვიდეს იგი ლოცვაში უნდა აღწევდეს, როცა მარტოა თავის სენაკში. ის ხომ სწორედ იმიტომ იწოდება მონოზონად, რომ მარტომ იცხოვროს ღმერთთან და მუდმივად მას ესაუბროს – ნაცვლად იმისა, რომ ადამიანებს ელაპარაკოს. რამდენადაც გაურბიხარ ადამიანებთან საუბრებს, იმდენად მეტ სარგებელს იღებ ლოცვიდან და სხვებსაც უფრო ეხმარები. საერო კამათები კი, რომც არ ჩაერიო და მხოლოდ ისმინო, სულიერ რადიოშეფერხებებს შეგიქმნიან, განუწყვეტელი ლოცვის ხელისშემშლელს, განსაკუთრებით – დასაწყისში. ამიტომ უკიდურესად აუცილებელია ყურადღება როგორც დასაწყისში, გონების მოსაკრებად, ასევე შემდგომშიც, რათა ხიბლში არ ჩავვარდეთ.
ფრიად სასარგებლოა წმიდა მამათა ნაშრომების კითხვა – ისინი სახარებას თავიანთი სახარებისეული ცხოვრებით განმარტავენ. ასევე სასარგებლოა გამოკვლევა საკუთარი ცოდვიანობისა, უმადურობისა და აგრეთვე ჩვენზედ გარდამოვლენილი ღვთის მრავალმოწყალებისა. ყველაფერ ამას თავისთავად მოჰყვება სიმდაბლე და ამის შემდეგ აუცილებლად – საღმრთო მადლი. სულიერი საკითხავი სულს ათბობს და გაძლიერებულად აღძრავს მას ლოცვისა და მოღვაწეობისათვის. საკუთარი თავის გამოკვლევას სიმდაბლე მოაქვს, ამასთან, ლოცვისა და ღვთის წყალობის აუცილებლობის გაცნობიერება. ამიტომ წინასწარ, სანამ სკვნილის მარცვლებს ჩამოვთვლიდეთ, კარგი იქნებოდა ჩვენი ცოდვები და ჩვენდამი ღვთის ქველმოქმედება ჩამოგვეთვალა.
ლოცვისას, როცა გონება უჯერო საგნებზე გადაერთვება ან ისინი თვითონვე, სურვილსგარე გვახსენებენ თავს, არ არის საჭირო მტერთან კამათში შესვლა, რადგან ყველა ადვოკატიც რომ ერთად შეიკრიბოს, მაინც ვერაფერს გააწყობს ერთ პატარა ეშმაკთანაც კი. ეს ზრახვები შეიძლება განიდევნოს მხოლოდ მათი უგულებელყოფით, ზუსტად ისევე, როგორც მკრეხელური აზრები (რა თქმა უნდა, მტერი კიდევ საკმაო ხანს იყეფებს, მაგრამ მერე გაგვშორდება). ადამიანს არ უნდა აბრკოლებდეს ეშმაკის მკრეხელობა, მას მხოლოდ საკუთარი ცოდვები უნდა აშფოთებდნენ, მაგრამ ამასთან ღვთის უსაზღვრო მოწყალებას უნდა სასოებდეს; ღმერთზე უსასოება – მზაკვარის ხელჩარევის შედეგია.
ლოცვისას გონების გულში მოკრებას ძალზე უწყობს ხელს სუნთქვის მცირეოდენი შეჩერება, მაგრამ არა გამუდმებით, რადგან ხელოვნური შეკუმშვა გულს აზიანებს. რა თქმა უნდა, გული განიწმინდება არა ასეთნაირი შეკუმშვების გზით, არამედ სინანულითა და სიმდაბლით. ამ დროს ოხვრა და ვაება გულის სიღრმიდან ამოდის და თან საღვთო ნუგეში ამოაქვს. როცა ადამიანი თავის თავს ეგოისტურად და უგულისხმოდ შეაჭირვებს, მაშინ ხელოვნური გულშეკუმშვა მისთვის სასოწარკვეთისა და სულიერი სიმძიმის მომტანია.
ხოლო, როცა ადამიანი სასოებით მოღვაწეობს – მას საღმრთო ნუგეში მოეფინება და სული ცხადად შეიგრძნობს ღვთის მოსიყვარულებას. ამ დროს უფალი ადამიანის გულს თავისკენ იზიდავს, და ხელები, ღვთაებრივი სითბოთი აღძრულნი, სიხარულით მარცვლავენ სკვნილს. რა თქმა უნდა, თავიდან გარკვეულწილად აუცილებელია განზავებული გულისხმისყოფით ძალისხმევა, სანამ ჩვენი სულიერი ძრავა გახურდება და სული, განუწყვეტელი ლოცვით ადგილიდან დაიძვრის.
მღვიძარებისას ფრიად სასარგებლოა მრავალსახეობა. თუ ადამიანი მარტოა, დაე, თავიდან გრძელი მეტანიები გააკეთოს, მერე მოკლე და შემდეგ დაიწყოს იესოს ლოცვა – მჯდომარემ ან მუხლმოყრილმა. ყოველივე ეს რამდენჯერმე გაიმეოროს იმ დროის გათვალისწინებით, რაც მის განკარგულებაშია. ასეთი მეთოდი უაღრესად სასარგებლოა, რამეთუ სულიერ გამოცოცხლებას იწვევს და სულიერი მოძრაობების – მეტანიების – დახმარებით უმოძრაობისაგან გამოწვეულ დაღლილობას დევნის. ამით, აგრეთვე, ძილქუში განიდევნება და მაშინ ლოცვას გონებაში ნათელი შემოაქვს.
უზომო ფიზიკური შრომა და მისგან გამოწვეული დაღლილობა და გაფანტულობა სიფხიზლეს განგვაშორებს და სულს აუხეშებს. განსაკუთრებით, თუ ეს სამუშაო სიჩქარით კეთდება, რადგან როცა იესოს ლოცვასა და სხვა სულიერ ვალდებულებებს ვტოვებთ, მაშინ მტერი თანდათან იპყრობს ჩვენს სულიერ სიმაღლეებს და გვებრძვის უკვე როგორც ხორცის, ასევე ზრახვების საშუალებითაც. მას მწყობრიდან გამოჰყავს ყველა ჩვენი ხორციელი და სულიერი ძალები და ღმერთთან ჩვენს ურთიერთობას არღვევს. ამის შედეგი კი ჩვენი სულის ვნებებით შეპყრობაა.
რაც შეეხება ზომიერ, გააზრებულ შრომას, - ის ძალიან სასარგებლოა, განსაკუთრებით ახალდამწყებთათვის, რამეთუ ადამიანისათვის ორმაგი სიჯანსაღისა და ღვთის კურთხევის მომტანია. ასეთ შემთხვევაში ადამიანი არა მხოლოდ თავის თავს უზრუნველყოფს აუცილებელი სახმარით, არამედ შეუძლია სხვებსაც უწილადოს როგორც ღვთივკურთხეული, რისი წყალობითაც ღვთის სახელი განიდიდება და მის მიცვალებულ ნათესავებსაც ცოდვები მიეტევებათ. [საბერძნეთში მოწყალების მიმღები, ჩვეულებრივ, ასე პასუხობს წყალობის გამღებელს: "ცოდვათა შენდობა მიეღოთ შენს მიცვალებულებს"]. მონოზონს სულიერი კეთილშობილება უნდა გააჩნდეს, ანუ თვითონ არიგებდეს კურთხევას [ღვთის კურთხევით აქ აღნიშნულია სხვადასხვა სახმარი ნივთები: სურსათი, ტანსაცმელი და სხვა], როცა ის ახალგაზრდა და ჯანმრთელია [აქ საუბარია განდეგილებზე, რომელთათვის საზრდოს მთავარ წყაროს საკუთარი ხელით ნამუშევარი წარმოადგენს]. და სხვისგან მიღებული მოწყალებით არ უნდა ცხოვრობდეს. სულიერი კეთილშობილება ფრიად სასარგებლოა – იგი სულს ფრთებს ასხამს. ხოლო შინაგანი სამყარო, იმავდროულად, სხეულს ნაკლები რაოდენობის საზრდელით ინახავს.
სახმარი ნივთები, როცა მათი დამზადება მშვიდ გარემოში და ლოცვების თანხლებით ხდება, თავისთავად განიწმიდება და იმ ადამიანებსაც განწმედს, ვინც მათ მოიხმარს; მაშინ როცა ნივთები, სიჩქარით და ნერვიულობით მზადდება, ამ დემონურ განწყობილებას სხვებსაც გადასდებს. ჩქარი და მოუსვენარი მუშაობა ერისკაცებს ახასიათებთ. მონოზონს კი როგორც შინაგანი, ასევე გარეგანი სიმშვიდე შეშვენის, აგრეთვე, კეთილკრძალულება და განუწყვეტელი ლოცვა მართებს საკუთარი სულის განსაწმედად და იმავდროულად იმ თანამოძმეთა სულებისათვის ლოცვა, რომლებსაც ამის საშუალება არ გააჩნიათ.
თუ ხელსაქმე ხმაურს წარმოშობს, მაშინ ფრიად სასარგებლოა დაბალ ხმაზე ფსალმუნთა გალობა, სანამ სული საღმრთო გამიჯვნას არ მიაღწევს – როცა მას უკვე ხმაური აღარ ესმის, ან ესმის, როცა ამას თავად მოისურვებს, ანდა, უფრო სწორად რომ გამოვთქვათ: როცა გონება ზეციდან დაეშვება. ხელსაქმე უბრალო უნდა იყოს, რომ ხელები მიეჩვივნონ თავისთავად მუშაობას და გონების დახმარებას არ საჭიროებდნენ.
დიდი სიფრთხილე გვმართებს, რომ ხელსაქმეზე მთელი ჩვენი სხეულებრივი ძალები არ დავხარჯოთ, თორემ ვეღარ შევძლებთ სულიერი ვალდებულებების შესრულებას, ან შევასრულებთ მათ წადიერების გარეშე და იმის ცქერაში ვიქნებით, როდის გამოჩნდება სკვნილზე ჯვარი, რომ მეტანიები დავასრულოთ, მაშინ როდესაც მეტანიები ყველა სხვა სულიერ ვარჯიშებზე უფრო სასარგებლოა.
მუხლდრეკების მეშვეობით ჩვენ ღმერთს მდაბალ თაყვანისცემას მივაგებთ და მისგან წყალობას გამოვითხოვთ, რომ ცოდვები მოგვიტეოს. ამიტომაც ჰქვია მას "მეტანიები" [მეტანია ბერძნულად ნიშნავს "მონანიებას", აგრეთვე "თაყვანისცემას"].მუხლდრეკების შესრულება საკუთარი თავისთვის და თანამოძმეთათვის (ცოცხლებისთვისაც და გარდაცვლილებისთვისაც) – ჩვენი ყველაზე მთავარი ხელსაქმეა, რომლის შესრულებაც უსაზღვრო შრომას მოითხოვს, რასაც წინ სინანულისათვის გულდადება უნდა უძღოდეს, მაგრამ თუ ჩვენ სიმშვიდეს ვკარგავთ სხვა ამაო, უვარგის და უმნიშვნელო ნივთებზე [აქ გამოყენებულია იდოიმატური გამოთქმა "დაკარგული ნივთი", - ანუ ფუჭი, უვარგისი]. ზრუნვით, მაშინ საბოლოოდ სიკეთის ქმედების სულისკვეთებას ვკარგავთ.
როცა გული ღვთისადმი მადლიერებით ფეთქავს, სული თავის ამ მდგომარეობას გარეგნული ზეიმითაც ამჟღავნებს – მეტანიების გზით, რომელთა რაოდენობაც მაშინ იზრდება, - ამას კი მადლის სიუხვე და სხეულისათვის ვნების დატევება მოსდევს.
მრავალრიცხოვანი მუხლდრეკები ახალდამწყებთ არაბუნებრივ, დიდ მუცლებს უქრობს და ისეთი ძალით ეხმარება სათნოებათა სულიერ სიმაღლეზე ასვლაში, თითქოს ისინი მსუბუქად და ქოშინის გარეშე მთის მწვერვალებზე ასულიყვნენ.
მოღვაწეობის გარეშე ადამიანი ერთ ადგილზე ჩერდება ან ძალიან ნელა მიიწევს წინ, მაგრამ თუკი დიდი სიმდაბლე მაინც გვექნება, მაშინ ღვთიური ხელი ზეცაზე უსასყიდლოდ აგვიყვანს. მაგრამ თუ ჩვენ – ღმერთო, დაგვიფარე! – სიმდაბლეც კი არ გაგვაჩნია, მაშინ ქვევით დავეშვებით. როცა ადამიანს სულიერი სიჯანსაღის მოპოვება სურს, გაძლიერებულად უნდა იმოღვაწეოს, დიდი თავმდაბლობა იქონიოს, არავის ცოდვები არ უნდა განიხილოს და განიკითხოს – მხოლოდ საკუთარი თავი განსაჯოს.
ვინც უძლურია და სხეულით ვერ მოსაგრეობს, სულიერად შეუძლია იმოღვაწეოს – მღვიძარებითა და განუწყვეტელი ლოცვით, რათა აღმოიფხვრას სულიერი მანკიერებანი; ასევე შეუძლია გამუდმებით იფიქროს უფლის წმინდა ვნებებზე, რათა მათი წყალობით საკუთარი უძლურება ტკბობად მოეჩვენოს; შეუძლია, აგრეთვე, უძლურების დათმენით ღმერთი ადიდოს და მოწამეობრივი გვირგვინი მოიხვეჭოს.
ლოცვისათვის განკუთვნილ ჟამს, როცა სხვები მოღვაწეობენ და თავიანთ კანონებს ასრულებენ, ის, ვისაც გრძელი მეტანიების გაკეთება არ ძალუძს, მოკლე გააკეთოს, ან უკიდურეს შემთხვევაში იესოს ლოცვა წარმოთქვას და არ იძინოს – თუ ავად არ არის და კანონის შეუსრულებლობისათვის საპატიო მიზეზი არ გააჩნია. ყოველთვის უნდა ვიკვლევდეთ საკუთარ თავს: გვაქვს თუ არა საპატიო მიზეზი სულიერი ვალდებულებების დასატევებლად, რათა მცონარები არ აღმოვჩნდეთ და მტერმა, რომელსაც არასდროს სძინავს და გამუდმებით ჩვენს დაცემას ცდილობს, ვერ განახორციელოს ჩვენზე მოულოდნელი თავდასხმა.
ამიტომ, როცა საკუთარ თავს სულიერად მომაკვდავს დავინახავთ, ხოლო გულს გაყინულს, საჭიროა რომელიმე მოღვაწის მონახულება, რომ გამოვცოცხლდეთ; ასევე – ვინმე ავადმყოფის, რომ ჩვენს გულს თანაგრძნობა ვაიძულოთ, დავეხმაროთ სიყვარულით, გავთბეთ მისი წყალობით და გავლღვეთ.
როცა ადამიანი სულიერად ჯანსაღია და სხვებს განეშორება იმისათვის, რომ მეტად დაეხმაროს თავისი ლოცვით, მაშინ იგი ყველას წმინდანად მიიჩნევს, საკუთარ თავს კი – ცოდვილად.
ასეთი დადებითი სულიერი განწყობისას უაღრესად სასარგებლოა უდაბნოში გასვლა, როცა ამასთანავე მთლიანად ვებარებით ღმერთს – ყოველგვარი საზრუნავისაგან თავისუფალი და გულისყურადქცეული "მდუმარე" თავით, რათა სულმა დიდი ნახტომების გაკეთება შეძლოს. [ე. ი. სულიერად ძლიერ წარემატოს]. მაგრამ ასეთ შემთხვევაში დიდი სიფრთხილე გვმართებს, რომ ხიბლში არ ჩავვარდეთ. ამიტომ მოსაგრის თავი საიმედოდ უნდა იყოს ჩაკეტილი, რომ მზაკვარმა ვერ შეძლოს მის სულში ამპარტავნების აზრის ჩადება და არ მოხიბლოს იგი ოცნებებითა და ცრუ ნათელით, რომელსაც ადამიანი სამოთხეში კი არ აჰყავს, არამედ ჯოჯოხეთში აგდებს. მზაკვარი ჯოჯოხეთის უფსკრულებს სამოთხის ბაღებად წარმოსახავს და ამგვარად შეჰყავს ცდომილებაში ღვთის უძლური ქმნილებები. რა თქმა უნდა, ვინც სულიერად ჯანსაღია, ამ ცხოვრებაში ჭეშმარიტ ნათელსაც არ მისდევს, მხოლოდ ღვთის წყალობას ეძებს, და ღმერთიც იმას აძლევს, რაც მის ქმნილებას ესაჭიროება.
მონოზვნები, რომლებიც მონასტერში ცხოვრობენ, ძმური ურთიერთთანადგომის წყალობით მეტადრე უსაფრთხოდ მოღვაწეობენ, ვიდრე ისიხასტები [ისიხასტებად ამჟამად ათონზე იწოდებიან მონოზვნები, რომლებიც მკაცრად განსაზღვრული წესით ცხოვრობენ, მარტოდ, განდეგილებაში], - რომლებიც განდეგილებად ცხოვრობენ, - მაგრამ ეს მაშინ, როცა ისინი ერთმანეთს არ ჭამენ, (არ ჩხუბობენ), რადგან მცირე თვითუარყოფის შემთხვევაშიც შეუძლიათ მათ სულიერად წარემატონ. ისიხასტს კი დიდი თვითუარყოფა სჭირდება, რომ თავიდან საფლავი ამოითხაროს თავისთვის, შემდეგ კი უდიდესი სიმდაბლითა და განსჯადობით დაიწყოს სულიერი მოღვაწეობა – განუწყვეტელი სიფხიზლითა და ლოცვით.
ახალდამწყები, რომელიც კინოვიის [კინოვია – საერთო საცხოვრებელის ტიპის მონასტერი] უსაფრთხოებას გაურბის და ეგოიზმით აღძრული სენაკში იკეტება (დაყუდება სურს), იმ ადამიანს ემსგავსება, საგიჟით რომ კეტავენ. თუ იგი, ამავე დროს, თავისი ბუნებით მოწყენილობისკენ არის მიდრეკილი და გულჩაკეტილია, მაშინ მას ზრახვები და შინაგანი მოუსვენრობა ახრჩობს. ასეთ შემთხვევაში, თუ მას ოდნავი სიმდაბლე მაინც გააჩნია, კინოვიაში დაბრუნდება და გადარჩება, ხოლო თუ გაჯიუტდება – დაიღუპება.
მონოზონის ბუნებრივი გზაა – თავდაპირველად წინამძღვრისადმი დამორჩილება, სწავლების გავლა და მოღვაწეობა დიდი სიმდაბლით, რომელიც კეთილკრძალულებით უნდა გამოითხოვოს ღვთისაგან. ამგვარად ადის მონოზონი თანდათან გოლგოთაზე, ჯვარს ეცმევა, შემდეგ კი სულიერად აღდგება და ანგელოზებრივი სიხარულით ხარობს – მათ დარად აღავლენს ღმერთის ქება-დიდებას.
ვინც სულიერად ცხოვრობს, მაგრამ ისე, როგორც ერში ცხოვრობენ, ანუ ყოველთვის პასექი აქვს და არ გადის ჯერ დიდმარხვასა და ჯვარცმას, ვერ შეძლებს სულიერად აღდგეს და ქრისტე შეიყვაროს, რადგან არ უცდია, რომ ქრისტეს ტანჯვა განეცადა – რომელიც მან ჩვენი ხსნისათვის დაითმინა – და შემდეგ დამტკბარიყო ქრისტეს სიყვარულით, მთლიანად შთანთქმულიყო ზეცაში და საღმრთო სიყვარულით სულიერი გონგადასულობისათვის მიეღწია.
ამდენად, როცა მონოზონი მოსაგრეობისას ბუნებრივი გზით არ წარემართება – ჯვარცმიდან აღდგომამდე, რათა გაითავისოს ზეციური პასქალიის სულიერი მდგომარეობა, მაშინ ის უფრო უბედურია, ვიდრე ერში მცხოვრებნი, რამეთუ ამ უკანასკნელთ კიდევ შეუძლიათ რაიმე შეიმეცნონ, თუ მათთან საღმრთო სიყვარულზე ისაუბრებენ. ის კი, ვინც საღმრთო სიყვარულისა და უმაღლესი სიხარულის გზას დაადგა, მაგრამ სოფლისმიერი სიხარულისკენაც იხედება, ნახევარგზაზე ჩერდება – მსგავსად ლოთის ცოლისა (შესაქ. 19, 26). ამიტომ მისი გული ქვასავით უგრძნობი ხდება და მას თვით სიტყვა "საღვთო სიყვარული"-ც კი აბრკოლებს, როცა მასზე ჩვენს საეკლესიო წიგნებში კითხულობს.
ასეთი ადამიანები ყველაზე მეტად საჭიროებენ ლოცვას, რომ ღმერთმა სასწაული მოახდინოს: გარდაქმნას მათი ქვის გული ადამიანურად, სულიერად, რათა შეძლონ ღვთის შეყვარება, რამეთუ მხოლოდ ღმერთს ძალუძს "აღდგინებად ქვათა ამათგან შვილად აბრაჰამისა" (მათ. 3, 9), - როგორც ამას სახარება ამბობს.
მდუმარე ცხოვრებაში (უდაბნოში) გულისხმისყოფა უაღრესად დიდი შეწევნაა ლოცვისათვის, რამეთუ მისთვის სანუკვარ პირობებს ქმნის. თუმცა, მდუმარება, თავისთავად, ერთგვარი საიდუმლო ლოცვაა და ძლიერ ეხმარება ჩვეულებრივ ლოცვას – როგორც ადამიანს კანის სუნთქვა.
ლოცვა მღვიძარების სათნოებასთან ერთად სულს ასაზრდოებს – მით უმეტეს თუ მლოცველი ამავე დროს სულიერად მღვიძარებს, უსაფრთხოებას ანიჭებს მას, როგორსაც ჩვილი მშობლის ხელებზე განიცდის. ბავშვი, რომელიც მოუთმენლად მიილტვის დედისკენ გულში ჩასაკვრელად, მის ძუძუს წოვს და მშობლის ტკბილი ალერსითა და სიყვარულით ნაყრდება, უფრო გონიერია, ვიდრე ჩვენ, მოწიფული ადამიანები, ვინც რომ ლოცვების გზით ღმერთთან შეერთებას გავურბივართ და მათ ხშირად შრომით ვალდებულებად მივიჩნევთ.
არავინაა იმ ადამიანზე ნეტარი, ვინც ზეციურ რადიოსადგურთან კავშირი დაამყარა და ახლა უკვე ღმერთთან კეთილკრძალულების მავთულით არის დაკავშირებული; და არავინაა იმ ადამიანზე უბედური, ვინც ღმერთთან კავშირი გაწყვიტა, მთელ ქვეყანაზე მოუსვენრად დაძრწის და მიმღების სახელურს ატრიალებს მსოფლიოს რადიოსადგურების ძებნაში, რომ თუნდაც მცირე ხნით მაინც დაივიწყოს უმძიმესი შფოთი – თავისი კალაპოტიდან ამოვარდნილი ცხოვრებისაგან თავსმოწეული.
ნეტარია, ვისაც გულში მთავარი ღერძი – ქრისტე ჰყავს; სიყვარულით აღვსილი შეუჩერებლივ ტრიალებს მისი წმიდა სახელის გარშემო და ღაღადებს: "უფალო, იესო ქრისტე, ძეო ღვთისაო, შემიწყალე მე".
მდუმარებას, სოფლისაგან განშორებით, ძალიან სწრაფად მოაქვს სულისათვის შინაგანი მდუმარება – მოსაგრეობითა და განუწყვეტელი ლოცვებით; რის შემდეგაც ადამიანს აღარ აწუხებს შინაგანი შფოთი, რამეთუ არსებითად მას მხოლოდ სხეული აქვს მიწაზე, გონება კი – ზეცაში.
ასეთები იყვნენ წმიდა მამები – ისინი არანივთიერნი ხდებოდნენ და თითქმის არაფრით გამოირჩეოდნენ ანგელოზებისაგან, რადგან, როგორც ანგელოზები, უწყვეტი გონებითი ლოცვით დღედაღამ ზეცაში იყვნენ.
დაუდგრომელი სოფლით დატყვევებული გული კი, სულს ფიტავს, ხოლო გონებას – სიბნელით მოსავს. ვინც ასეთ დღეშია, ადამიანად კი მიიჩნევა, მაგრამ არსებითად იგი სულიერად დაუსრულებელი, მუცელსმოწყვეტილი ჩანასახია.
მღვიძარებასა და ლოცვას ერთად, სულიერ ზრდაში სიჯანსაღე და სიცოცხლე შემოაქვთ, რამეთუ ისინი გონების განწმედასა და დახვეწას ემსახურებიან, დაუმორჩილებელ ხორცს თრგუნავენ და გულს ღვთისადმი სიყვარულით ათბობენ, რისი წყალობითაც სულზე ღვთიური მადლი გარდამოდის.
როგორც მცენარისათვის ღამის წვიმა გაცილებით სასარგებლოა, ვიდრე დღისა, ასევე უმჯობესია სულისათვის ღამის ლოცვა, დღის ლოცვასთან შედარებით.
ვინც რომ მღვიძარებითა და ლოცვით მოსაგრეობს, თუნდაც ჩათვლიმოს მცირე ხნით, ღმერთს მაინც უმეტესად აღძრავს მოწყალებისათვის, ვიდრე ის, ვინც ძილით გაძღა და ამიტომ ვეღარ იძინებს; ვინც სტასიდიაში [მაღალი სავარძელი ასაკეცი საჯდომით. ამ სავარძელში ჯდომაც შეიძლება და დგომაც. მათ ტაძრებში კედლების გასწვრივ დგამენ] თვლემს, იმაზე ათასჯერ აღმატებულია, ვინც ლოგინში წევს და არ სძინავს.
არ შეიძლება მთელი ძალები წარმავალ საგნებზე გავფლანგოთ, რომლებიც ერთ დღეს მტვრად იქცევიან, ხოლო ღმერთთან დაღლილები მთქნარებით წარვდგეთ – იგი მიემსგავსება იმ მსხვერპლს, კაენმა რომ შესწირა. თუ ჩვენი დაღლილობა საპატიო მიზეზითაა გამოწვეული და ძილისკენ მიგვდრეკს, მაშინ უმჯობესია ძილს უფლება მივცეთ მოგვპაროს მღვიძარების ერთი-ორი წუთი და ბუნებრივი გზით დავიხიოთ უკან, ვიდრე წინასწარ განვდევნოთ იგი ყავის საშუალებით და მისით აღვიგზნოთ, მით უფრო, როცა მშვიდი ხასიათი არა გვაქვს. უმჯობესია ოდნავ ნაკლებად ვიფხიზლოთ და ჭეშმარიტად ვილოცოთ, ვიდრე თავს უძილოდ ღამის გატარება ვაიძულოთ, სულიერი სარგებელი ვერ მივიღოთ და შემდეგ მთელი დღე გვამივით ვეგდოთ.
როცა ადამიანი განმარტოებულია, მისი სული თავს მსუბუქად გრძნობს, გული კეთილკრძალულად განირთხმება ღვთის წინაშე, თანდათან ტეხს გარშემორტყმულ უხეშ ნაჭუჭს და მისგან თავისუფლდება; ადამიანი გულლბილი ხდება არა მხოლოდ მაშინ, როცა ღმერთზე ფიქრობს, არამედ მაშინაც, როცა ესმის ან კითხულობს მის სახელს. მაშინ გული დათამაშებს და ამ წმინდა სახელს უაღრესი მოკრძალებით ეამბორება. ასევე მოქმედებს მასზე ქრისტეს ან ღვთისმშობლის სახელი: ამ დროს მისი სული შინაგანად ტკბება.
მონოზონს [ბერძნულად ნიშნავს მარტოდ მყოფს – სიტყვიდან "მონო", მარტო ერთი] შეჰფერის ცალკე ყოფნა და ყველაზე მეტ სიმშვიდეს იგი ლოცვაში უნდა აღწევდეს, როცა მარტოა თავის სენაკში. ის ხომ სწორედ იმიტომ იწოდება მონოზონად, რომ მარტომ იცხოვროს ღმერთთან და მუდმივად მას ესაუბროს – ნაცვლად იმისა, რომ ადამიანებს ელაპარაკოს. რამდენადაც გაურბიხარ ადამიანებთან საუბრებს, იმდენად მეტ სარგებელს იღებ ლოცვიდან და სხვებსაც უფრო ეხმარები. საერო კამათები კი, რომც არ ჩაერიო და მხოლოდ ისმინო, სულიერ რადიოშეფერხებებს შეგიქმნიან, განუწყვეტელი ლოცვის ხელისშემშლელს, განსაკუთრებით – დასაწყისში. ამიტომ უკიდურესად აუცილებელია ყურადღება როგორც დასაწყისში, გონების მოსაკრებად, ასევე შემდგომშიც, რათა ხიბლში არ ჩავვარდეთ.
ფრიად სასარგებლოა წმიდა მამათა ნაშრომების კითხვა – ისინი სახარებას თავიანთი სახარებისეული ცხოვრებით განმარტავენ. ასევე სასარგებლოა გამოკვლევა საკუთარი ცოდვიანობისა, უმადურობისა და აგრეთვე ჩვენზედ გარდამოვლენილი ღვთის მრავალმოწყალებისა. ყველაფერ ამას თავისთავად მოჰყვება სიმდაბლე და ამის შემდეგ აუცილებლად – საღმრთო მადლი. სულიერი საკითხავი სულს ათბობს და გაძლიერებულად აღძრავს მას ლოცვისა და მოღვაწეობისათვის. საკუთარი თავის გამოკვლევას სიმდაბლე მოაქვს, ამასთან, ლოცვისა და ღვთის წყალობის აუცილებლობის გაცნობიერება. ამიტომ წინასწარ, სანამ სკვნილის მარცვლებს ჩამოვთვლიდეთ, კარგი იქნებოდა ჩვენი ცოდვები და ჩვენდამი ღვთის ქველმოქმედება ჩამოგვეთვალა.
ლოცვისას, როცა გონება უჯერო საგნებზე გადაერთვება ან ისინი თვითონვე, სურვილსგარე გვახსენებენ თავს, არ არის საჭირო მტერთან კამათში შესვლა, რადგან ყველა ადვოკატიც რომ ერთად შეიკრიბოს, მაინც ვერაფერს გააწყობს ერთ პატარა ეშმაკთანაც კი. ეს ზრახვები შეიძლება განიდევნოს მხოლოდ მათი უგულებელყოფით, ზუსტად ისევე, როგორც მკრეხელური აზრები (რა თქმა უნდა, მტერი კიდევ საკმაო ხანს იყეფებს, მაგრამ მერე გაგვშორდება). ადამიანს არ უნდა აბრკოლებდეს ეშმაკის მკრეხელობა, მას მხოლოდ საკუთარი ცოდვები უნდა აშფოთებდნენ, მაგრამ ამასთან ღვთის უსაზღვრო მოწყალებას უნდა სასოებდეს; ღმერთზე უსასოება – მზაკვარის ხელჩარევის შედეგია.
ლოცვისას გონების გულში მოკრებას ძალზე უწყობს ხელს სუნთქვის მცირეოდენი შეჩერება, მაგრამ არა გამუდმებით, რადგან ხელოვნური შეკუმშვა გულს აზიანებს. რა თქმა უნდა, გული განიწმინდება არა ასეთნაირი შეკუმშვების გზით, არამედ სინანულითა და სიმდაბლით. ამ დროს ოხვრა და ვაება გულის სიღრმიდან ამოდის და თან საღვთო ნუგეში ამოაქვს. როცა ადამიანი თავის თავს ეგოისტურად და უგულისხმოდ შეაჭირვებს, მაშინ ხელოვნური გულშეკუმშვა მისთვის სასოწარკვეთისა და სულიერი სიმძიმის მომტანია.
ხოლო, როცა ადამიანი სასოებით მოღვაწეობს – მას საღმრთო ნუგეში მოეფინება და სული ცხადად შეიგრძნობს ღვთის მოსიყვარულებას. ამ დროს უფალი ადამიანის გულს თავისკენ იზიდავს, და ხელები, ღვთაებრივი სითბოთი აღძრულნი, სიხარულით მარცვლავენ სკვნილს. რა თქმა უნდა, თავიდან გარკვეულწილად აუცილებელია განზავებული გულისხმისყოფით ძალისხმევა, სანამ ჩვენი სულიერი ძრავა გახურდება და სული, განუწყვეტელი ლოცვით ადგილიდან დაიძვრის.
მღვიძარებისას ფრიად სასარგებლოა მრავალსახეობა. თუ ადამიანი მარტოა, დაე, თავიდან გრძელი მეტანიები გააკეთოს, მერე მოკლე და შემდეგ დაიწყოს იესოს ლოცვა – მჯდომარემ ან მუხლმოყრილმა. ყოველივე ეს რამდენჯერმე გაიმეოროს იმ დროის გათვალისწინებით, რაც მის განკარგულებაშია. ასეთი მეთოდი უაღრესად სასარგებლოა, რამეთუ სულიერ გამოცოცხლებას იწვევს და სულიერი მოძრაობების – მეტანიების – დახმარებით უმოძრაობისაგან გამოწვეულ დაღლილობას დევნის. ამით, აგრეთვე, ძილქუში განიდევნება და მაშინ ლოცვას გონებაში ნათელი შემოაქვს.
უზომო ფიზიკური შრომა და მისგან გამოწვეული დაღლილობა და გაფანტულობა სიფხიზლეს განგვაშორებს და სულს აუხეშებს. განსაკუთრებით, თუ ეს სამუშაო სიჩქარით კეთდება, რადგან როცა იესოს ლოცვასა და სხვა სულიერ ვალდებულებებს ვტოვებთ, მაშინ მტერი თანდათან იპყრობს ჩვენს სულიერ სიმაღლეებს და გვებრძვის უკვე როგორც ხორცის, ასევე ზრახვების საშუალებითაც. მას მწყობრიდან გამოჰყავს ყველა ჩვენი ხორციელი და სულიერი ძალები და ღმერთთან ჩვენს ურთიერთობას არღვევს. ამის შედეგი კი ჩვენი სულის ვნებებით შეპყრობაა.
რაც შეეხება ზომიერ, გააზრებულ შრომას, - ის ძალიან სასარგებლოა, განსაკუთრებით ახალდამწყებთათვის, რამეთუ ადამიანისათვის ორმაგი სიჯანსაღისა და ღვთის კურთხევის მომტანია. ასეთ შემთხვევაში ადამიანი არა მხოლოდ თავის თავს უზრუნველყოფს აუცილებელი სახმარით, არამედ შეუძლია სხვებსაც უწილადოს როგორც ღვთივკურთხეული, რისი წყალობითაც ღვთის სახელი განიდიდება და მის მიცვალებულ ნათესავებსაც ცოდვები მიეტევებათ. [საბერძნეთში მოწყალების მიმღები, ჩვეულებრივ, ასე პასუხობს წყალობის გამღებელს: "ცოდვათა შენდობა მიეღოთ შენს მიცვალებულებს"]. მონოზონს სულიერი კეთილშობილება უნდა გააჩნდეს, ანუ თვითონ არიგებდეს კურთხევას [ღვთის კურთხევით აქ აღნიშნულია სხვადასხვა სახმარი ნივთები: სურსათი, ტანსაცმელი და სხვა], როცა ის ახალგაზრდა და ჯანმრთელია [აქ საუბარია განდეგილებზე, რომელთათვის საზრდოს მთავარ წყაროს საკუთარი ხელით ნამუშევარი წარმოადგენს]. და სხვისგან მიღებული მოწყალებით არ უნდა ცხოვრობდეს. სულიერი კეთილშობილება ფრიად სასარგებლოა – იგი სულს ფრთებს ასხამს. ხოლო შინაგანი სამყარო, იმავდროულად, სხეულს ნაკლები რაოდენობის საზრდელით ინახავს.
სახმარი ნივთები, როცა მათი დამზადება მშვიდ გარემოში და ლოცვების თანხლებით ხდება, თავისთავად განიწმიდება და იმ ადამიანებსაც განწმედს, ვინც მათ მოიხმარს; მაშინ როცა ნივთები, სიჩქარით და ნერვიულობით მზადდება, ამ დემონურ განწყობილებას სხვებსაც გადასდებს. ჩქარი და მოუსვენარი მუშაობა ერისკაცებს ახასიათებთ. მონოზონს კი როგორც შინაგანი, ასევე გარეგანი სიმშვიდე შეშვენის, აგრეთვე, კეთილკრძალულება და განუწყვეტელი ლოცვა მართებს საკუთარი სულის განსაწმედად და იმავდროულად იმ თანამოძმეთა სულებისათვის ლოცვა, რომლებსაც ამის საშუალება არ გააჩნიათ.
თუ ხელსაქმე ხმაურს წარმოშობს, მაშინ ფრიად სასარგებლოა დაბალ ხმაზე ფსალმუნთა გალობა, სანამ სული საღმრთო გამიჯვნას არ მიაღწევს – როცა მას უკვე ხმაური აღარ ესმის, ან ესმის, როცა ამას თავად მოისურვებს, ანდა, უფრო სწორად რომ გამოვთქვათ: როცა გონება ზეციდან დაეშვება. ხელსაქმე უბრალო უნდა იყოს, რომ ხელები მიეჩვივნონ თავისთავად მუშაობას და გონების დახმარებას არ საჭიროებდნენ.
დიდი სიფრთხილე გვმართებს, რომ ხელსაქმეზე მთელი ჩვენი სხეულებრივი ძალები არ დავხარჯოთ, თორემ ვეღარ შევძლებთ სულიერი ვალდებულებების შესრულებას, ან შევასრულებთ მათ წადიერების გარეშე და იმის ცქერაში ვიქნებით, როდის გამოჩნდება სკვნილზე ჯვარი, რომ მეტანიები დავასრულოთ, მაშინ როდესაც მეტანიები ყველა სხვა სულიერ ვარჯიშებზე უფრო სასარგებლოა.
მუხლდრეკების მეშვეობით ჩვენ ღმერთს მდაბალ თაყვანისცემას მივაგებთ და მისგან წყალობას გამოვითხოვთ, რომ ცოდვები მოგვიტეოს. ამიტომაც ჰქვია მას "მეტანიები" [მეტანია ბერძნულად ნიშნავს "მონანიებას", აგრეთვე "თაყვანისცემას"].მუხლდრეკების შესრულება საკუთარი თავისთვის და თანამოძმეთათვის (ცოცხლებისთვისაც და გარდაცვლილებისთვისაც) – ჩვენი ყველაზე მთავარი ხელსაქმეა, რომლის შესრულებაც უსაზღვრო შრომას მოითხოვს, რასაც წინ სინანულისათვის გულდადება უნდა უძღოდეს, მაგრამ თუ ჩვენ სიმშვიდეს ვკარგავთ სხვა ამაო, უვარგის და უმნიშვნელო ნივთებზე [აქ გამოყენებულია იდოიმატური გამოთქმა "დაკარგული ნივთი", - ანუ ფუჭი, უვარგისი]. ზრუნვით, მაშინ საბოლოოდ სიკეთის ქმედების სულისკვეთებას ვკარგავთ.
როცა გული ღვთისადმი მადლიერებით ფეთქავს, სული თავის ამ მდგომარეობას გარეგნული ზეიმითაც ამჟღავნებს – მეტანიების გზით, რომელთა რაოდენობაც მაშინ იზრდება, - ამას კი მადლის სიუხვე და სხეულისათვის ვნების დატევება მოსდევს.
მრავალრიცხოვანი მუხლდრეკები ახალდამწყებთ არაბუნებრივ, დიდ მუცლებს უქრობს და ისეთი ძალით ეხმარება სათნოებათა სულიერ სიმაღლეზე ასვლაში, თითქოს ისინი მსუბუქად და ქოშინის გარეშე მთის მწვერვალებზე ასულიყვნენ.
მოღვაწეობის გარეშე ადამიანი ერთ ადგილზე ჩერდება ან ძალიან ნელა მიიწევს წინ, მაგრამ თუკი დიდი სიმდაბლე მაინც გვექნება, მაშინ ღვთიური ხელი ზეცაზე უსასყიდლოდ აგვიყვანს. მაგრამ თუ ჩვენ – ღმერთო, დაგვიფარე! – სიმდაბლეც კი არ გაგვაჩნია, მაშინ ქვევით დავეშვებით. როცა ადამიანს სულიერი სიჯანსაღის მოპოვება სურს, გაძლიერებულად უნდა იმოღვაწეოს, დიდი თავმდაბლობა იქონიოს, არავის ცოდვები არ უნდა განიხილოს და განიკითხოს – მხოლოდ საკუთარი თავი განსაჯოს.
ვინც უძლურია და სხეულით ვერ მოსაგრეობს, სულიერად შეუძლია იმოღვაწეოს – მღვიძარებითა და განუწყვეტელი ლოცვით, რათა აღმოიფხვრას სულიერი მანკიერებანი; ასევე შეუძლია გამუდმებით იფიქროს უფლის წმინდა ვნებებზე, რათა მათი წყალობით საკუთარი უძლურება ტკბობად მოეჩვენოს; შეუძლია, აგრეთვე, უძლურების დათმენით ღმერთი ადიდოს და მოწამეობრივი გვირგვინი მოიხვეჭოს.
ლოცვისათვის განკუთვნილ ჟამს, როცა სხვები მოღვაწეობენ და თავიანთ კანონებს ასრულებენ, ის, ვისაც გრძელი მეტანიების გაკეთება არ ძალუძს, მოკლე გააკეთოს, ან უკიდურეს შემთხვევაში იესოს ლოცვა წარმოთქვას და არ იძინოს – თუ ავად არ არის და კანონის შეუსრულებლობისათვის საპატიო მიზეზი არ გააჩნია. ყოველთვის უნდა ვიკვლევდეთ საკუთარ თავს: გვაქვს თუ არა საპატიო მიზეზი სულიერი ვალდებულებების დასატევებლად, რათა მცონარები არ აღმოვჩნდეთ და მტერმა, რომელსაც არასდროს სძინავს და გამუდმებით ჩვენს დაცემას ცდილობს, ვერ განახორციელოს ჩვენზე მოულოდნელი თავდასხმა.
ამიტომ, როცა საკუთარ თავს სულიერად მომაკვდავს დავინახავთ, ხოლო გულს გაყინულს, საჭიროა რომელიმე მოღვაწის მონახულება, რომ გამოვცოცხლდეთ; ასევე – ვინმე ავადმყოფის, რომ ჩვენს გულს თანაგრძნობა ვაიძულოთ, დავეხმაროთ სიყვარულით, გავთბეთ მისი წყალობით და გავლღვეთ.
როცა ადამიანი სულიერად ჯანსაღია და სხვებს განეშორება იმისათვის, რომ მეტად დაეხმაროს თავისი ლოცვით, მაშინ იგი ყველას წმინდანად მიიჩნევს, საკუთარ თავს კი – ცოდვილად.
ასეთი დადებითი სულიერი განწყობისას უაღრესად სასარგებლოა უდაბნოში გასვლა, როცა ამასთანავე მთლიანად ვებარებით ღმერთს – ყოველგვარი საზრუნავისაგან თავისუფალი და გულისყურადქცეული "მდუმარე" თავით, რათა სულმა დიდი ნახტომების გაკეთება შეძლოს. [ე. ი. სულიერად ძლიერ წარემატოს]. მაგრამ ასეთ შემთხვევაში დიდი სიფრთხილე გვმართებს, რომ ხიბლში არ ჩავვარდეთ. ამიტომ მოსაგრის თავი საიმედოდ უნდა იყოს ჩაკეტილი, რომ მზაკვარმა ვერ შეძლოს მის სულში ამპარტავნების აზრის ჩადება და არ მოხიბლოს იგი ოცნებებითა და ცრუ ნათელით, რომელსაც ადამიანი სამოთხეში კი არ აჰყავს, არამედ ჯოჯოხეთში აგდებს. მზაკვარი ჯოჯოხეთის უფსკრულებს სამოთხის ბაღებად წარმოსახავს და ამგვარად შეჰყავს ცდომილებაში ღვთის უძლური ქმნილებები. რა თქმა უნდა, ვინც სულიერად ჯანსაღია, ამ ცხოვრებაში ჭეშმარიტ ნათელსაც არ მისდევს, მხოლოდ ღვთის წყალობას ეძებს, და ღმერთიც იმას აძლევს, რაც მის ქმნილებას ესაჭიროება.
მონოზვნები, რომლებიც მონასტერში ცხოვრობენ, ძმური ურთიერთთანადგომის წყალობით მეტადრე უსაფრთხოდ მოღვაწეობენ, ვიდრე ისიხასტები [ისიხასტებად ამჟამად ათონზე იწოდებიან მონოზვნები, რომლებიც მკაცრად განსაზღვრული წესით ცხოვრობენ, მარტოდ, განდეგილებაში], - რომლებიც განდეგილებად ცხოვრობენ, - მაგრამ ეს მაშინ, როცა ისინი ერთმანეთს არ ჭამენ, (არ ჩხუბობენ), რადგან მცირე თვითუარყოფის შემთხვევაშიც შეუძლიათ მათ სულიერად წარემატონ. ისიხასტს კი დიდი თვითუარყოფა სჭირდება, რომ თავიდან საფლავი ამოითხაროს თავისთვის, შემდეგ კი უდიდესი სიმდაბლითა და განსჯადობით დაიწყოს სულიერი მოღვაწეობა – განუწყვეტელი სიფხიზლითა და ლოცვით.
ახალდამწყები, რომელიც კინოვიის [კინოვია – საერთო საცხოვრებელის ტიპის მონასტერი] უსაფრთხოებას გაურბის და ეგოიზმით აღძრული სენაკში იკეტება (დაყუდება სურს), იმ ადამიანს ემსგავსება, საგიჟით რომ კეტავენ. თუ იგი, ამავე დროს, თავისი ბუნებით მოწყენილობისკენ არის მიდრეკილი და გულჩაკეტილია, მაშინ მას ზრახვები და შინაგანი მოუსვენრობა ახრჩობს. ასეთ შემთხვევაში, თუ მას ოდნავი სიმდაბლე მაინც გააჩნია, კინოვიაში დაბრუნდება და გადარჩება, ხოლო თუ გაჯიუტდება – დაიღუპება.
მონოზონის ბუნებრივი გზაა – თავდაპირველად წინამძღვრისადმი დამორჩილება, სწავლების გავლა და მოღვაწეობა დიდი სიმდაბლით, რომელიც კეთილკრძალულებით უნდა გამოითხოვოს ღვთისაგან. ამგვარად ადის მონოზონი თანდათან გოლგოთაზე, ჯვარს ეცმევა, შემდეგ კი სულიერად აღდგება და ანგელოზებრივი სიხარულით ხარობს – მათ დარად აღავლენს ღმერთის ქება-დიდებას.
ვინც სულიერად ცხოვრობს, მაგრამ ისე, როგორც ერში ცხოვრობენ, ანუ ყოველთვის პასექი აქვს და არ გადის ჯერ დიდმარხვასა და ჯვარცმას, ვერ შეძლებს სულიერად აღდგეს და ქრისტე შეიყვაროს, რადგან არ უცდია, რომ ქრისტეს ტანჯვა განეცადა – რომელიც მან ჩვენი ხსნისათვის დაითმინა – და შემდეგ დამტკბარიყო ქრისტეს სიყვარულით, მთლიანად შთანთქმულიყო ზეცაში და საღმრთო სიყვარულით სულიერი გონგადასულობისათვის მიეღწია.
ამდენად, როცა მონოზონი მოსაგრეობისას ბუნებრივი გზით არ წარემართება – ჯვარცმიდან აღდგომამდე, რათა გაითავისოს ზეციური პასქალიის სულიერი მდგომარეობა, მაშინ ის უფრო უბედურია, ვიდრე ერში მცხოვრებნი, რამეთუ ამ უკანასკნელთ კიდევ შეუძლიათ რაიმე შეიმეცნონ, თუ მათთან საღმრთო სიყვარულზე ისაუბრებენ. ის კი, ვინც საღმრთო სიყვარულისა და უმაღლესი სიხარულის გზას დაადგა, მაგრამ სოფლისმიერი სიხარულისკენაც იხედება, ნახევარგზაზე ჩერდება – მსგავსად ლოთის ცოლისა (შესაქ. 19, 26). ამიტომ მისი გული ქვასავით უგრძნობი ხდება და მას თვით სიტყვა "საღვთო სიყვარული"-ც კი აბრკოლებს, როცა მასზე ჩვენს საეკლესიო წიგნებში კითხულობს.
ასეთი ადამიანები ყველაზე მეტად საჭიროებენ ლოცვას, რომ ღმერთმა სასწაული მოახდინოს: გარდაქმნას მათი ქვის გული ადამიანურად, სულიერად, რათა შეძლონ ღვთის შეყვარება, რამეთუ მხოლოდ ღმერთს ძალუძს "აღდგინებად ქვათა ამათგან შვილად აბრაჰამისა" (მათ. 3, 9), - როგორც ამას სახარება ამბობს.
Комментариев нет:
Отправить комментарий