"მაშინ ანგელოზმა მითხრა: რად გიკვირს? მე გეტყვი საიდუმლოს ქალისას და მისი მტვირთველი მხეცისას, რომელსაც აქვს შვიდი თავი და ათი რქა".
გამოცხ. 17:7
"ხოლო როცა დაიწყება ყოველივე ამის ახდენა, აღიმართეთ და მაღლა ასწიეთ თავი, ვინაიდან ახლოვდება თქვენი გამოხსნა".
ლუკა 21:28
თავი 2
"ადამიანი-მხეცი"
სულიერი სიმხეცის შესახებ, ადამიანის გაპირუტყვებაზე, არაერთხელ მიანიშნებს წმიდა წერილი. ამჯერად მივუთითოთ მხოლოდ რამოდენიმე ადგილი.
მოციქულ პავლესთან, მაგალითად, სიტყვა "მხეცი" (θηρίον) ტიტესადმი მიმართულ ეპისტოლეში გამოიყენება ადამიანის მიმართ, მისი "მხეცური" ზნის აღსანიშნავად (იხ. ტიტეს 1:12).
წმ. გრიგოლ ნოსელი ტრაქტატში "ადამიანის აგებულების შესახებ" ბრძანებს": "დიდი დავითი, რომელიც წუხს ადამიანის უბადრუკ მდგომარეობაზე, ასეთი სიტყვებით დასტირის კაცის ბუნებას: " კაცი პატივსა შინა იყო (გულისხმობს ანგელოზთა თანასოწრ პატივს) და არა გულისჴმა-ყო; ჰბაძვიდა იგი პირუტყუთა უგუნურთა და მიემსგავსა მათ" (ფსალმ. 48:13, 21).
წინასწარმეტყველ დანიელთან, მეფე ნაბუქოდონოსორზე, რომელიც ღმერთებთან გატოლებაზე ოცნებობდა ნათქვამია, "გული მისი კაცთაგან იცვალოს და გული მჴეცისა მოეცეს მას" (იხ. დანიელ 4:12, 13 და 29-31).
წინასწარმეტყველი ეზრა, ადარებს რა მართალთა და ცოდვილთ, ამ უკანასკნელებზე ამბობს, რომ ესენი: "ცხოვრობდნენ ვითარც პირუტყვნი" და "იყვნენ უარეს მხეცთა" (3 ეზრა 8:27, 28). მოციული პეტრეც იმ ადამიანებს, რომლებიც აღვსილნი არიან უსჯულოებითა და ცოდვით, ადარებს "უგონო პირუტყვთ", რომლებიც " თავიანთი ხრწნილებით გაიხრწნებიან" (2 პეტრე 2:12; იხ. ასევე იუდა 1:10).
მოციქულთა საქმეებში გადმოცემულია ხილვა, რომელიც ჰქონდა მოციქულ პეტრეს. ციდან სამჯერ ჩამოვიდა "უცნაური ჭურჭელი, ვეება ტილოს მსგავსი, ოთხივე წვერით გამოკრული" და ხმა უბრძანებდა პეტრეს, რათა დაეკლა და ეჭამა ჭურჭელში მყოფი ცხოველები, ქვეწარმავლები და ფრინველები. როდესაც პეტრემ მიუგო, რომ არასოდეს ეჭამა რაიმე ბილწი და უწმინდური, ხმამ ციდან უთხრა: " რაც წმიდა-ყო ღმერთმა, შენ ნუ მიიჩნევ უწმინდურად" (საქმე 10:1-16).
წმ. მღვდელმოწამე კორნელიუს ასისთავის ცხოვრებაში ეს ხილვა ასეა განმარტებული: "ჭურჭელში მდებარე სხვადასხვა უწმინდური ცხოველები ("უწმინდურში" იგულისხმებიან ცხოველები, რომლებიც ძველ აღთქმაში მსხვერპლად არ შეიწირებოდნენ - მთარგმნ.): მხეცები, ქვეწარმავლები და ფრინველები მიანიშნებდნენ წარმართებზე, რომლებიც თავიანთი ქვენა, მიწიური ვნებებით მსგავსნი იყვნენ პირუტყვთა, გულისთქმებით მიქცეულ იყვნენ მხოლოდ მიწიერისადმი, არ ელტვოდნენ ზეციურ ცხოვრებას და არც შეეძლოთ მიწიერზე უმეტესის მოძიება; მძვინვარებით წააგავდნენ მხეცებს, სულისთვის მავნე ჩვევებით ქვეწარმავალთ, ხოლო სიამაყითა და ამპარტავნებით - მაღლა მფრენ მტაცებელ ფრინველთ.
პეტრეს ებრძანა მათი დაკვლა და ჭამა - ანუ ღმრთის სიტყვის ორლესული მახვილით მოეკლა ამ წარმართთა ძველი წარმართული ვნებანი, მხეცური ზნე და წმიდა ნათლისღებით მეორედ შობის საბანელში განწმენდილნი "კეთილსასურველ მსხვერპლად მიეძღვნა" (რომ. 12) ღმრთისთვის. ჭურჭლის სამჯერ ჩამოსვლა ციდან მიანიშნებდა ნათლობის საიდუმლოში სამჯერად შთაფლვას" (Жития святых, на русском языке, изложенные по руководству Четьих-Миней св. Димитрия Ростовского. Кн. 1 (сентябрь). Издание Введенской Оптиной Пустыни и Издательского отдела Московской Патриархии, 1991. С. 277-278).
"ნუ მისცემთ სიწმინდეს ძაღლებს: ნურც თქვენს მარგალიტს დაუყრით ღორებს" (მათე 7:6). წინასწარმეტყველურ ფსალმუნში, რომელშიც გამოსახულია უფლის ჯვარზე ვნება, არის ასეთი სიტყვები: "ირგვლივ მომადგნენ მე მოზვრები აურაცხელნი, ბაშანის ხარებმა რკალი შემომარტყეს. პირი დააღეს ჩემს წინააღმდეგ, ვითარცა ლომმა, მსხვერპლს დადევნებულმა და მბრდღვინავმა... გარს შემომეხვივრენ მე ძაღლები, ბოროტთა ხროვა წრედ შემომერტყა ლომის მსგავსად ჩემი ხელ-ფეხის გასაგმირავად. მთელი ჩემი ძვლები დაითვლება; ისინი მიჭვრეტენ ნიშნის მოგებით (ფსალმ. 21:13, 14, 17-19).
აპოკალიფსისშიც არის მითითება გამხეცებულ ადამიანებზე. გამოცხადების უკანასკნელ თავში ნათქვამია, რომ ზეციური იერუსალემის გარეთ დარჩებიან "ძაღლები და გრძნეულნი, მეძავნი და მკვლელნი, კერპთმსახურნი და სიცრუის მოყვარენი და მოქმედნი დგანან" (გამოცხ. 22:15). გასაგებია, რომ აქ ლაპარაკია არა იმის შესახებ, რომ ზეციურ სასუფეველში ვერ შევლენ ძაღლები (ცხოველები), არამედ "ძაღლებად" წმიდა წერილი ხმობს ადამიანებს, რომლებიც ცოდვის სიბილწით არიან აღსავსენი.
თვით სიტყვა θηρίον (მხეცი) ბერძნულ ენაში გამოიყენება არა მარტო ველურ მხეცთა აგრესიულობის დასახასიათებლად, არამედ, საერთოდ, ადამიანური ბუნების საპირისპირო ველური ბუნების აღსანიშნავად. რუსულ ენაშიც არის სიტყვა "მხეცის", "პირუტყვის" ამგვარი მნიშვნელობა. ვ. ი. დალის ნაშრომში "Толковом словаре живого великорусского языка" ვკითხულობთ: "მხეცი - ოთხფეხა პირუტყვი, ძუძუმწოვარა; ველური, მძვინვარე, ხორცის მჭამელი, მტაცებელი; კერძო მნიშნველობით: მგელი ან დათვი (სად რა ბინადრობს იმის მიხედვით). - ადამიანი, მხეცის მსგავსი" (რუს. "ЗВЕРЬ – животное четвероногое, млекопитающее; дикое, лютое, плотоядное, хищное; местами собств. волк или медведь, где что водится. – Человек, подобный зверю").
ფილოსოფოსებსაც აწუხებდა ეს საკითხი. XX საუკუნის 50-იან წლებში საკმაოდ პოპულარული იყო მწერალ ვერკორის რომანი "ადამიანები თუ პირუტყვები"? ("Люди или животные?"). ეს რომანი განეკუთვნებოდა არა იმდენად მხატვრულ ფანტასტიკას, რამდენადაც ფილოსოფიურ ლიტერატურას. მასში, თუმც დეტექტიურ ჟანრში, მაგრამ სრული სერიოზულობით იყო დაყენებული პრობლემა თუ სად გადის ზღვარი პირუტყვებსა და ადამიანს შორის.
ვერკორის (ნამდვილი სახელი - ჟან ბრიულერი) შემოქმედებაში უმთავრესი ადგილი უჭირავს ადამიანურობის გამოკვლევას ადამიანში. ეს ფრანგი მწერალი დაფიქრდა ადამიანის ბუნებაზე. მისი ფილოსოფიური განსჯის საგანია საკითხები - რისგან იწყება ადამიანი? რა არის ადამიანის ნამდვილი არსი? როდეს წყვეტს ადამიანი ადამიანობას? თავისუფალია თუ არა კაცი, როდესაც ის ღებულობს გადაწყვეტილებებს, თუკი ეს გადაწყვეტილებები "თავსმოხვეულია", დაპროგრამებულია გენეტიკური კოდით თუ საზოგადოებრივი ზეგავლენით, - ამ დილემას ვერკორი პირველი ალტერნატივის სასარგებლოდ წყვეტს. ის დარწმუნებულია ადამიანის ნების ძლიერებაში. "ადამიანი, - წერს ვერკორი, - იწყება სურვილით არ დაემორჩილოს "მოცემულობის" ტირანიას - როგორც ეს არის დამახასიათებელი პირუტყვთათვის, - მათ შორის ინსტინქტების იმპულსებს:. მისი რწმენით, "ადამიანის არსი ვლინდება სფეროში, რომელიც შორსაა ანატომიისგან".
ადამიანის ბუნებაში ვერკორი გადამწყვეტად მიიჩნევს ზნეობრიობას, ეთიკურ საწყისებს. ის მიდის იმ დასკვნამდე, რომ ზნეობრიობის დავიწყებას ადამიანი მიჰყავს ადამიანური პიროვნების განადგურებამდე, და მაშინ ის გარდაიქცევა მხეცად. ასე,მაგალითად, ვერკორი წერდა იმის შესახებ, რომ ფაშიზმი, რომელმაც ააღორძინა მხეცური პრაქტიკა, "კაცობრიობას, როგორც ასეთს, უბიძგებდა დაღუპვისკენ". ის წერდა ადამიანის რეგრესზე, აგრესიულ ადამიანებზე, რომელთაც გააჩნდათ მხეცური ქმედებები და იყვნენ უზნეონი.
"ვერკორის თხზულებებიდან, - წერს ტ. ბალაშოვა, - გვიცქერიან ადამიანის გარეგნობის მქონე სიძულვილითა და სისაძაგლით აღსავსე მონსტრები". ძალზედ შთამბეჭდავია ეპიზოდი, რომელიც აღწერა ვერკორმა ერთ ერთ თავის წიგნში, სადაც მოთხრობილია იმ დღეებზე, როდესაც მან, მწერალთა ჯგუფთან ერთად, 1938 წელს გაემგზავრა პრაღისკენ ფაშისტური გერმანიის გავლით. "ვაგონში შემოდის ორი შავებში ჩაცმული სპორტული აღნაგობის ახალგაზრდა. ერთ ერთი მათგანი იღიმის, მეორე კი არა. მაგრამ ორივეს ისეთი გამყინავი გამოხედვა აქვს, რომ უეჭველია: მათთვის რომ ებრძანებინათ არა ჩვენი ვიზების შემოწმება, არამედ დახვრეტა, თვალის დაუხამხამებლად, იმავე ღიმილით სახეზე აღასრულებდნენ ამ განკარგულებას. შესაძლოა არც კი დაფიქრებულიყვნენ რომ ჩვენ ადამიანები ვართ და მწერებივით გაგვსრესდნენ".
ვერკორი ლაპარაკობს იმაზე, რომ გარემოს შეუძლია შეცვალოს ადამიანის ბუნება. მთელ კაცობრიობას ის ჰყოფს არა კლასებად და ერებად (ადამიანური შემეცნების "ერთიანი კანონი", მისი აზრით, ფუნქციონირებს სოციალური წყობის, კლასისა და ეროვნებისგან დამოუკიდებლად), არამედ ადამიანთა ორ ტიპად, ორ რასად: 1) ადამიანები, რომლებიც "მოწყურებულნი არიან სამართლიანობას" ("კეთილშობილი რაინდები") და 2) აგრესიულ და უმოწყალო მტაცებლებად, "ჯუნგლების მხეცებად, ძალაუფლებისა და ბატონობისკენ მათი განუწყვეტელი მისწრაფებით").
ვერკორის ფილოსოფიურ-ფანტასტიკურ რომანში "სილვა", მელა გარდაიქცევა ახალგაზრდა ქალად. მაგრამ მელაკუდა გოგონამ შეინარჩუნა მხეცის ყველა თვისება და მას მხოლოდ გაადამიანურებაღა აკლია. ადამიანის გამხეცების პროცესის პარალელურად, რომანში ვითარდება რეგრესიული განვითარების ისტორია - ამჯერად ადამიანური არსება, დოროთი, რომელიც თავს იღუპავს ნარკოტიკებითა და გარყვნილი ცხოვრებით, თანდათანობით კარგავს ადამიანისთვის დამახასიათებელ ნიშან-თვისებებს.
"მე ვწერ, რათა ადამიანებში ჩავნერგო მშფოთვარების სული", - ამბობდა ვერკორი. თავის ამოცანას ის ხედავდა იმაში, რათა "ადამიანებში პიროვნული ღირსებები გაეღვიძებინა".
ზნეობრივი იდეა, რომელიც მჭიდროდ ჰკრავს საზოგადოებას, მიიჩნევდა ფ. მ. დოსტოევსკი, ყოველთვის გამომდინარეობს იმ რწმენიდან, რომ "ადამიანი არის მარადიული, რომ ის უბრალოდ მიწიერი ცხოველი როდია...ეს რწმენა ყოველთვის და ყველგან ყალიბდებოდა რელიგიად". რითი ასხვავებს მართლმადიდებლობა ადამიანებს პირუტყვებისგან? მთავარი განმასხვავებელი ნიშანი არის ის, რომ ცხოველებს გააჩნიათ მხოლოდ მშვინვა (ცხოველური) და არა აქვთ სული, არ გააჩნიათ პიროვნება.
"თქვა ღმერთმა: წარმოშვას მიწამ სულდგმული თავთავისი გვარისდა მიხედვით - პირუტყვი, ქვემძრომი და მიწის მხეცები თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით. და იქმნა ასე (დაბ. 1:24)". - ნათქვამია დაბადების წიგნში.
"მშვინვა ცხოველებსაც აქვთ. მხოლოდ ადამიანებზეა ნათქვამი, რომ უფალმა "შთაბერა მის ნესტოებს სიცოცხლის სუნთქვა და იქცა ადამი ცოცხალ არსებად" (დაბ. 2:7). "სიცოცხლის ეს სუნთქვა" არის სწორედ ის უმაღლესი საწყისი, ანუ სული, რითაც უსაზღვროდ აღმატებულია ყველა სხვა ცოცხალ არსებაზე, რომელიც კი დედამიწაზე არსებობს. ამიტომაც, თუმც ადამიანის მშვინვა მსგავსია ცხოველთა მშვინვისა, თავის უმაღლეს ნაწილში შეუდარებლად აღემატება მათ სწორედ იმის წყალობით, რომ შეერთებულია სულს, რომელიც არის ღმრთისგან. ადამიანის მშვინვა არის ერთგვარი დამაკავშირებელი რგოლი სხეულსა და სულს შორის.
სული და სხეულის მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი ერთმანეთთან. სხეული, გარეგან გრძნობათა ორგანოების მეშვეობით (მხედველობით, სმენით, ყნოსვით, გემოვნებით და შეგრძნებით), აძლევს ამა თუ იმ შთაბეჭდილებას სულს, ხოლო სული, აქდან გამომდინარე, ასე თუ ისე მართავს სხეულს, ხელმძღვანელობს მის საქმიანობას.
სულისა და სხეულის ასეთი კავშირიდან გამომდინარე, ამ ცხოვრებას ხმობენ საზოგადო ტერმინით: "სულიერ-ხორციელი ცხოვრება". მაგრამ, მაინც საჭიროა განვასხვავოთ: ხორციელი ცხოვრება, როგორც სხეულის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება, და სულიერი - როგორც სულის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება. თავისი ხორციელი ცხოვრებით ადამიანი არაფრით განსხვავდება პირუტყვთაგან. ხორცის მოთხოვნილებები მრავალგვარია, მაგრამ მაინც შეიძლება მათი ერთ ნიშნულამდე დაყვანა. კერძოდ, ეს არის ორი ძირითადი ინსტინქტის დაკმაყოფილება: თვითშენარჩუნებისა და მოდგმის გაგრძელებისა.
სულიერად მცხოვრები კი ცდილობს მოიპოვოს ცოდნა და განიცადოს ესა თუ ის გრძნობა. მაგრამ ადამიანის ცხოვრება მხოლოდ ხორცისა და სულის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებით როდი განისაზღვრება.
ხორციელ და სულიერ თვისებათა ზემოთ დგას კიდევ უფრო მაღალი თვისება, სინდისი (რომელსაც სულის უმაღლეს ნაწილსაც უწოდებენ), რომელიც ხშირად გამოდის ხორცისა და სულის მსაჯულად და ყოველივეს აძლევს თავის, უზენაეს შეფასებას. "სულმა, - ამბობს ეპისკოპოსი თეოფანე, - როგორც ღმრთისგან მონიჭებულმა ძალამ, იცის ღმერთი, ეძიებს ღმერთს და მხოლოდ მასში პოულობს განსვენებას. ერთგვარი სულიერი, დაფარული გრძნობით იცის, რომ მონიჭებულ არს ღმრთისგან, გრძნობს თავის სრულ დამოკიდებულებას მასზე და შეგნებული აქვს, რომ ყოველმხრივ უნდა ცდილობდეს ღმრთის გულის მოგებას და იცხოვროს მხოლოდ ღმრთით და ღმრთისთვის". ეს არის სწორედ ის, რაზეც ლაპარაკობდა ნეტარი ავგუსტინე: "შენ, ღმერთო, შენდამი სწრაფვის უნარის მქონედ შეგვქმენ, და მანამ არ დაწყნარდება ჩვენი გული, სანამ არ შენში არ დაისვენებს". ადამიანის სული ვლინდება სამგვარად: ღმრთისმოშიშებით, სინდისით და ღმრთის მოწყურებით.
ღმრთისადმი შიში, ცხადია, არ უნდა გავიგოთ ამ სიტყვის კაცობრივი მნიშვნელობით. ეს არის სათნო თრთოლვა ღმრთის სიდიადის წინაშე. ის დაკავშირებულია ღმრთის, როგორც ჩვენს შემოქმედის, განმგებლის, მაცხოვრისა და მსაჯულის, არსებობის სინამდვილესთან და მისდამი განუწყვეტელ რწმენასთან.
სინდისი მიუთითებს ადამიანს რა არის სწორი და რა არასწორი, რა ესათნოება ღმერთს და რა არა, რა უნდა აკეთო და რისგან შეიკავო თავი; და არა მარტო მიუთითებს, არამედ აიძულებს კიდევაც აღასრულოს იგი, ნუგეშისცემითაც აჯილდოვებს, ხოლო შეუსრულებლობისა და თავნებობისთვის ქენჯნის. ჩვენი სინდისი არის შინაგანი მსაჯული - ღმრთის სჯულის მცველი, "ხმა ღმრთისა" კაცის სულში.
სულის მესამე გამოვლინებას ადამიანში ეპისკოპოსმა თეოფანემ "ღმრთისადმი წყურვილი" უწოდა. და მართლაც, ჩვენს სულს ბუნებით მოსდგამს ღმრთის ძიება, მასთან ერთობის მისწრაფება, ღმრთის წყურვილი. ვერაფერი ამქვეყნიური ჩვეს სულს ვერ დააკმაყოფილებს. როგორი სიმდიდრისა და ამსოფლიური სიკეთის მფლობელიც იყოს, კაცს მაინც სწყურია რაღაც უფრო მეტი და განსაკუთრებული.
ეს მარადიული ადამიანური დაუკმაყოფილებლობა, გამუდმებული უკმაყოფილება, დაურწყულებელი წყურვილი აჩვენებს, რომ ჩვენი სული რაღაც უფრო მეტისკენ და უფრო ამაღლებულისკენ მიისწრაფვის, ვიდრე ის, რაც ამქვეყნიურ ცხოვრებაში გარს აკრავს. მიისწრაფვის რაღაც იდეალურისკენ და უმშვენიერესისკენ, რომლის წარმოდგენაც არ ძალუძს. და რაკიღა მიწიერი ვერაფერი ვერ დაუკმაყოფილებს ამ წყურვილს ადამიანს, მისი სული ბობოქრობს, შფოთავს, ადგილს ვერ პოულობს მანამ, სანამ სრულ კმაყოფილებას ღმერთში ვერ იპოვის, რომელთან ცოცხალ ერთობას კაცის სული ყოველთვის გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად, ელტვის და დაუცხრომლად მიესწრაფვის.
ასეთია სულის გამოვლინებები ადამიანში, რომელიც უნდა იყონ მისი ცხოვრების საწინდარი და საფუძველი, ანუ - ცხოვრება ღმერთთან ურთიერთობაში, ღმრთის ნებით და ღმრთის სიყვარულით. ეს კი ნიშნავს აღასრულო შენი ჭეშმარიტი ადამიანური დანიშნულება ქვეყანაზე და დაიმკვიდრო მომავალი, დაუსრულებელი ცხოვრება" (по статье архим. Аверкия «Душевность и духовность», Мюнхен, 1949 г. См.: Закон Божий / Сост. прот. Серафим Слободской. Издание Свято-Троицкой Сергиевой Лавры, 1994. С.136).
ზნეობა არა აქვთ პირუტყვებს. ადამიანის სულს ახასიათებს ის ამაღლებული გულითადი გრძნობები, რომელიც პირუტყვთ არ გააჩნიათ, გრძნობები, რომლითაც ადამიანი განსხვავდება ცხოველისგან.
ცხოველებს არც თავისუფალი ნება გააჩნიათ და არც შეგნებული სურვილებიც. ამის სანაცვლოდ მათზე ბატონობს მხოლოდ გრძნობითი მიდრეკილება. ისინი ცხოვრობენ თვითშეგნების გარეშე. მათ არ იციან თავიანთი განყენებული არსებობისა, ცხოვრობენ და მოქმედებენ ისე, რომ დანარჩენი სამყაროსგან დამოუკიდებლად საკუთარი არსებობის შეგნება არ გააჩნიათ. პირუტყვი რომ სარკის წინ აღმოჩნდეს, არასდროს იფიქრებს: "ეს მე ვარ". ისინი განიცდიან სიხარულს და ტკივილს, მათ აქვთ ხმა, რომლის მეშვეობით გამოხატავენ თავიანთ სასიამოვნო თუ უსიამოვნო შეგრძნებებს, მაგრამ მათ არა აქვთ გონება, აზროვნება, ამიტომაც არ გააჩნიათ მათ მეტყველებაც. იმ საწყისის არარსებობის გამო, რომელიც არის პიროვნული ღირსებისა და შეგნების მატარებელი სული, პირუტყვები სხვას არავის ეკიდებიან როგორც პიროვნებას. ისინი მას ვერავისში ხედავენ.
ადამიანის გარეგნობა და მისი სხეულის აგებულება ლაპარაკობს მის პირუტყვებზე და ყოველივე მიწიერზე ამაღლებულ ბუნებაზე. სხეულის მდგომარეობა (პირდაპირი, აღმართული ტანი), ხელებისა და ფეხების აგებულება, ზეაღმართული პირისახე, გრძნობები, ყოველივე თანაბრად არის განვითარებული. წმიდა გრიგოლ ნოსელი შენიშნავს, რომ ადამიანს, როგორც გონიერ, სიტყვიერ არსებას, მიეცა სხეული, რომლის აგებულებაში ყველაფერი შეესაბამება მეტყველების მოთხოვნებს (მაგალითდ, ხელები ხელს უწყობს სიტყვის წარმოთქმას და მათი მეშვეობით მეტყველება გადმოიცემა წერილობით). და ისიც, რომ ადამიანს, მაგალითად, არ სჭირდება ბუნებრივი საფარი, უხეში ტყავი და ბეწვი ან დაცვის ბუნებრივი იარაღიები (რქები, ბასრი ბრჭყალები, შხამი, ფრთები და ა. შ.), და რომ ის თვითონ აწესრიგებს თავისი არსებობის პირობებს, მოწმობს მის "დამოუკიდებლობაზე" მიწიერ ყოფიერებაში. პირუტყვებსაც კი ეშიანიათ ადამიანის მზერის, რადგან გრძნობენ მის ღირსებას.
"ადამიანის ბუნება, - ბრძანებს წმ. გრიგოლ ნოსელი, - არის რაღაც საშუალო ღვთაებრივ და პირუტყვთა ცხოვრებას შორის, რადგან ადამიანის ბუნებაში შეიძლება დავინახოთ, როგორც პირველის, ასევე მეორისთვისაც დამახასიათებელი ნიშნები. ღვთაებრივიდან ადამიანს აქვს მეტყველება და გონიერება, პირუტყვულიდან - ხორციელი მოწყობა და სქესობრივი დაყოფა. თუმცა გონებრივი ზეაღმატებულია მასში". წმ. გრიგოლ ნოსელის სწავლებით სამი სახის სიცოცხლე არსებობს: მზარდი, ცხოველური (პირუტყვული) და გონიერი (მეტყველი). მეორე სახის სიცოცხლე მოიცავს პირველს. ადამიანი კი აერთიანებს სამივეს. მზარდ და მკვებავ ძალას ადამიანში შეესაბამება სხეული, ცხოველურ და გრძნობით ძალას - მშვინვა, ხოლო მეტყველ და გონიერ ძალას - სული (См.: Свт. Григорий Нисский. Человек есть образ Божий. С. 7-13, 23).
ადამიანს, მართალია, ინსტინქტური მოთხოვნილებები და მიდრეკილებებიც გააჩნია, რომელიც საერთო აქვს მას ცხოველურ სამყაროსთან, მაინც შეუძლია მათზე ბატონობა, შეუძლია დაუქვემდებაროს ვნებები და მიდრეკილებები თავის ნებას; თუმცა ზოგჯერ, როგორც პირუტყვი, მათ ემონება. ადამიანი გრძნობს და აზროვნებს ჭეშმარიტებებზე, რომლებიც გრძნობითი სახით მიუწვდომელია. ფიქრობს და ოცნებობს მარადისობაზე. გრძნობითი აღქმა ვრცელდება ცალკეულზე (მაგალითად, ტკივილის განცდა დაცემული ქვისგან); მოაზროვნე სული კი ზოგადსა და არაშემთხვევითზე, არამედ აუცილებელზე (მიზიდულობის კანონი).
გრძნობითი მხოლოდ ხორციელზე ვრცელდება, სულისთვის კი ჭეშმარიტების მთელი სამყარო იშლება. გრძნობებისთვის აღქმის საგანი მათი პროპორციულია (დიდი სინათლე, მცირე განათება). გრძნობები ვერ შეიგრძნობენ საკუთარ შეგრძნებებს (ვერა აქვთ შეგნებული, რომ შეიგრძნობენ), სულს კი თავისი აზრობრივი აქტის განსჯა შეუძლია. თვითშეგნება გრძნობს და შეიგნებს თავს როგორც განუყოფელ ერთეულს, როგორც საკუთარი მოღვაწეობის ცენტრს.
ადამიანის სული, ცხოველთა მშვინვისგან განსხვავებით, არის პირადი და მეტყველი არსება. ადამიანი არის პიროვნება. და, როგორც პიროვნება, ის იმპერატიულად ფლობს საკუთარ ბუნებას. მისი პირადი ნება უნდა ბატონობდეს, როგორც ხორციელ, ასევე ფსიქიურ სურვილებსა და მიდრეკილებებზე.
ადამიანის მშვინვასა და ხორცს თუ სული დაამარცხებს, ამით ის ხორციელად როდი კვდება, არამედ ფიზიკურადაც ცოცხლობს და სულიერადაც. მაგრამ თუკი კაცის სულიერებას მშვინვიერობა და ხორციელი ვნება დაამარცხებს, ადამიანი იქცევა პირუტყვად, ყველაზე სისხლმოწყურებულ და შხამიან ცხოველად, რომელიც ნაკლებად იმორჩილებს თავს, ვიდრე ნებისმიერი პირუტყვი... ასე ემართება სახელმწიფოებსაც, რომლებიც კარგავენ სულიერებას და ეკლესიის ზეგავლენას თავის მოქალაქეებზე, რომლებიც ამის გამო ყველაზე წარმოუდგენელ სამხეცედ გარდაიქცევიან" (Архиеп. Иоанн (Шаховской). Листья древа: Опыт православного духоведения. Нью-Йорк, 1964. Цит. по: О Церкви и государстве: Из творений архиепископа Иоанна (Шаховского) // Православный церковный календарь – 2004 с душеполезными поучениями и повествованиями из истории Соловецкого монастыря. Издание Спасо-Преображенского Соловецкого монастыря, 2003. С. 101).
გამხეცებულ ადამიანებზე წერდნენ და წერენ ფილოსოფოსები და ფსიქოლოგები. აქ შეიძლება დავასახელოთ, მაგალითად, ვ. ა. ბაჩინინის წიგნი "დოსტოევსკი: დანაშაულობათა მეტაფიზიკა (რუსული პოსტმოდერნიზმის მხატვრული ფენომენოლოგია)" (СПб.: Издательство Санкт-Петербургского университета, 2001). ამ ფილოსოფიურ ნაშრომში ლაპარაკია ადამიანთა "მხეცობაზე", "ადამიან-მხეცზე", "ადამიან-იარაღზე", "ადამიან-მანქანაზე", "ცოცხალი ავტომატის იმმორალურ ცნობიერებაზე" და ა. შ.
ადამიანთა მხეცობაზე და მხეცურ ზნეობაზე ფილოსოფოსი ნიკოლაი ბერდიაევიც წერდა, მაგალითად: "რელიგიის ისტორია გვასწავლის, რომ ღმრთის განკაცება, რომელსაც მიზნად ჰქონდა ადამიანის გასულიერება, არის რელიგიური გამოცხადების ცენტრალური ფენომენი. სასტიკი ღმერთის იდეის გადალახვა, - რომლის მეორე მხარეს პირუტყვს მიმსგავსებული ადამიანია, - არის მსოფლიოში რელიგიური განვითარებისა და რელიგიური შეგნების მონაპოვარი (Бердяев Н. Из размышлений о теодицее // «Путь». 1927, № 7. С. 54).
მართლმადიდებელი ფსიქოლოგი გ. მიხაილოვი აღნიშნავს, რომ "ადამიანის სული უმთავრესად იმით განსხვავდება პირუტყვთა რეფლექტორული ფსიქიკისგან, რომ ადამიანს მოაზროვნე სული გააჩნია. ის გონიერია. ხოლო გონიერების უმაღლესი ფორმაა - სინდისი. როგორც წმიდა მამები გვასწავლიდნენ "ხმა ღმრთისა თვით ადამიანის სულშია". ცნობიერება, - უთითებს გ. მიხაილოვი, - ყოველთვის პირადულია; ის თუ უსახურია, მაშინ არაფერია სალაპარაკო გონებაზე, რადგან გონება პიროვნების გარეშე არის აბსურდი. ამიტომაც, "უნამუსო" - არა თუ შესაძლებელია, არამედ ბუკვალურადაც უნდა გავიგოთ, როგორც "უგუნური", ანუ "პირუტყვი" (Михайлов Г. Наша душа. Онтология психической реальности. СПб., 2001. С. 17-18).
"რაოდენ გულსატკენია, - წერს გ. მიხაილოვი, - როდესაც მომხმარებლობის სულელურ და უმომავლო ატმოსფეროში შთაფლულ ადამიანებს ხედავ. როდესაც ხედავ, როგორ ცდილობენ ისინი მაცდური და უსინდისო სარეკლამო წამქეზებლების შემოთავაზებებით მოიწყონ "უღრუბლო ცხოვრება", გათავისუფლდნენ მორალური ვალდებულებებისგან, აღივსონ ვნებებით და გამძღარ კატებსა და ძაღლებს მიემსგავსონ. ამისთვის უცილობლივ მოუწევთ მძიმე საფასურის გადახდა, რაც შეგნების მთლიანობის დაკარგვასა და, უპირველეს ყოვლისა, გონებისა და ნების დაჩლუნგებაში გამოიხატება. ადამიანის ინდივიდუალურობა (თვით ყველაზე მკაფიოც კი) - ჯერ კიდევ არ ნიშნავს პიროვნებას! დიდი ნიჭიერება ჯერ კიდევ არ არის ადამიანურობა. ნების დაჩლუნგებას (მაღალზნეობრივი იდეებიდან და ღირებულებებიდან, წვრილმან სურვილებამდე და კაპრიზებამდე ჩამოქვეითებას) მოსდევს პიროვნების დონის დაქვეითება. როდესაც პიროვნება აღმოჩნდება უსუსური, იწყება ინდივიდუალურობის ამაო მანიფესტაცია (ისტეროიდალური პრეტენზიები ორიგინალურობაზე), უფრო ხშირად კი იწყება "ბრბოს კუმირების" მიბაძვა, მოდის აყოლა და ა. შ. ამ შემთხვევაში, ეს ადამიანები ძალზედ წააგავს იმ არსებებს, რომლებიდანაც, როგორც თვითონ ფიქრობენ, წარმოიშვნენ" (Михайлов Г. Наша душа. С. 19-20).
სულიერ-ზნეობრივ უსჯულოებას ადამიანი მიჰყავს პიროვნების დეგრადაციამდე, პიროვნების მორალურ კატასტროფამდე, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გამხეცებამდე. "ადამიანს თუ არ სწამს, - ამბობს მხცოვანი პაისი მთაწმინდელი, - მას აღარ გააჩნია ზნეობრივი მუხრუჭები და პირუტყვი ხდება" (Старец Паисий Святогорец. Слова. Т. 1. С болью и любовью о современном человеке. Москва – Салоники, 2002. С. 374). ვნებების მსახურება ადამიანს პირუტყვს ამსგავსებს. ვნებების მიერ დამონებული, მხცოვან სილუან ათონელის თქმით, "ადამიანის სხეულით შემოსილ პირუტყვად" იქცევა".
ნიკონ ოპტინელი ამის შესახებ ასე წერდა: "არაფერი რომ არ ვთქვათ სამარცხვინო, მრუშ ვნებათა დამღუპველ მოქმედებებზე, რომლებიც ასე გასაოცრად აუსახურებს ადამიანს, ყურადღება მივაქციოთ იმას, რომ ყოველი ვნება ართმევს ადამიანს ადამიანურ ხატს და პირუტყვს მიამსგავსებს. დავაკვირდეთ მაგალითად ისეთ ვნებებს, როგორიცაა ბოროტება და მრისხანება. ბოროტებით აღვსილი ადამიანი ნამდვილი მხეცია, მისი თვალები ნაპერწკლებს აკვესებენ, უმახინჯდება სახე - თითქოსდა მზად არის თავისი მოყვასის შესაჭმელად. და, საერთოდ, ყველა ვნება და ცოდვა: მუცელღმერთობა, ურწმუნოება, ვერცხლისმოყვარება და სხვები - ადამიანს მიაქცევენ პირუტყვად" (Душеполезные поучения преподобных Оптинских старцев. В 2-х т. Т. 1. Изд. Введенской Оптиной Пустыни, 2003. С. 111).
როგორ იმცირებს თავს ადამიანი მუცელღმერთობითა და ლოთობით! ის ამახიჯებს საკუთარ ბუნებას, რომელიც შექმნილია "ხატისაებრ და მსგავსებისაებრ ღმრთისა" და ემსგავსება პირუტყვს და უარესიც კი ხდება.
"ღვინო ამხეცებს და აპირუტყვებს ადამიანს" - წერდა ფ. მ. დოსტოევსკი. ფიზიოლოგი ი. პ. პავლოვი ამბობდა, რომ "საჭმლით უზომო და განსაკუთრებული გატაცება არის პირუტყვობა" (Цит. по: Сб. «Симфония разума. Афоризмы и изречения отечественных и зарубежных авторов» / Сост. В. Воронцов. 2-е изд. М., 1977. С. 557).
ა. პ. ჩეხოვის პიესაში "თოლია" არის ძალზედ ზუსტი განმარტება იმისა თუ როგორ აუსახურებს ვნება ადამიანს: "ღვინო და თამბაქო აუსახურებს. სიგარეტისა და ერთი სირჩა არყის შემდეგ თქვენ უკვე პეტრე ნიკოლოზის ძე კიარ ხართ, არამედ პეტრე ნიკოლოზის ძეს პლიუს კიდევ ვიღაც; თქვენში ითქვიფება თქვენი მე, და უკვე საკუთარ თავს ისე ეპყრობით, როგორც მესამე პირს" (Чехов А. П. Пьесы. М., 1982. С. 99).
არქიეპისკოპოსი იოანე (შახოვსკი) ადამიანის სულზე ცოდვის მოქმედების შესახებ ასე ამბობდა: "... რბილ სავარძელში გაშხლართულა ადამიანი და ჰავანურ სიგარას ეწევა, ყოველწუთსკი ერთ სირჩა აბრიკოტინს გადაჰკრავს... შეუძლია თუ არა ასეთ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანს ღმერთზე ლაპარაკი ან ლოცვა? ფიზიკურად შეუძლია, მაგრამ სულიერად - არა. რატომ? იმიტომ, რომ ეს ადამიანი ამჟამად გარყვნილი და თავაშვებულია, მისი სული დანთქმულია სავარძელში, ჰავანურ სიგარაში და აბრიკოტინში. ამ წუთას მას თითქმის არა აქვს სული. ის, როგორც სახარებისეული "უძღები შვილი", "შორეულ ქვეყნებში" დაეხეტება" (Архиеп. Иоанн (Шаховской). Листья древа. Цит. по: Апокалипсис мелкого греха: Из творений архиепископа Иоанна (Шаховского) // Православный церковный календарь – 2004 с душеполезными поучениями и повествованиями из истории Соловецкого монастыря. С. 46).
გაგრძელება
თავი 3
განკერძოებულობა-გაუცხოება
გამოცხ. 17:7
"ხოლო როცა დაიწყება ყოველივე ამის ახდენა, აღიმართეთ და მაღლა ასწიეთ თავი, ვინაიდან ახლოვდება თქვენი გამოხსნა".
ლუკა 21:28
თავი 2
"ადამიანი-მხეცი"
"ადამიანი-მხეცი" ჩვეულებრივი მოვლენა გახდა ხალხთა ცხოვრებაში, - ვკითხულობთ აპოკალიფსისის ერთ-ერთ განმარტებაში. წარღვნამდელი კაცობრიობა თუ ფიზიკურად იყო ძლიერი, ამჟამინდელ კაცობრიობას შემწედ მოევლინა ხელოვნება, ტექნიკა და ექსპლოატაციის უფლება, რომელიც კანონის საფუძვლებზე დამყარებულ ტყუილის ტექნოლოგიებსაა ამოფარებული. აღმოჩენათა მთელი რიგი კულტურისა და ტექნიკის სფეროში, ზუსტად, როგორც წარღვნამდე, ვერ ამცირებენ ადამიანის ზნეობის სიმხეცეს. ისინი იფურჩქნებიან სიამაყის, ამპარტავნების, ეგოიზმისა და მტრობის ნიადაგზე. ასეა იმის შემდეგ, რაც ეკლესიისგან განდგომამ გზა გაუხსნა ახალ რეფორმაციისა და რევოლუციების მიერ დამკვიდრებულ იდეებს, რომლებმაც ადამიანის ზნეობა საბოლოოდ გააპირუტყვეს და გაამხეცეს.
სულიერი სიმხეცის შესახებ, ადამიანის გაპირუტყვებაზე, არაერთხელ მიანიშნებს წმიდა წერილი. ამჯერად მივუთითოთ მხოლოდ რამოდენიმე ადგილი.
მოციქულ პავლესთან, მაგალითად, სიტყვა "მხეცი" (θηρίον) ტიტესადმი მიმართულ ეპისტოლეში გამოიყენება ადამიანის მიმართ, მისი "მხეცური" ზნის აღსანიშნავად (იხ. ტიტეს 1:12).
წმ. გრიგოლ ნოსელი ტრაქტატში "ადამიანის აგებულების შესახებ" ბრძანებს": "დიდი დავითი, რომელიც წუხს ადამიანის უბადრუკ მდგომარეობაზე, ასეთი სიტყვებით დასტირის კაცის ბუნებას: " კაცი პატივსა შინა იყო (გულისხმობს ანგელოზთა თანასოწრ პატივს) და არა გულისჴმა-ყო; ჰბაძვიდა იგი პირუტყუთა უგუნურთა და მიემსგავსა მათ" (ფსალმ. 48:13, 21).
წინასწარმეტყველ დანიელთან, მეფე ნაბუქოდონოსორზე, რომელიც ღმერთებთან გატოლებაზე ოცნებობდა ნათქვამია, "გული მისი კაცთაგან იცვალოს და გული მჴეცისა მოეცეს მას" (იხ. დანიელ 4:12, 13 და 29-31).
წინასწარმეტყველი ეზრა, ადარებს რა მართალთა და ცოდვილთ, ამ უკანასკნელებზე ამბობს, რომ ესენი: "ცხოვრობდნენ ვითარც პირუტყვნი" და "იყვნენ უარეს მხეცთა" (3 ეზრა 8:27, 28). მოციული პეტრეც იმ ადამიანებს, რომლებიც აღვსილნი არიან უსჯულოებითა და ცოდვით, ადარებს "უგონო პირუტყვთ", რომლებიც " თავიანთი ხრწნილებით გაიხრწნებიან" (2 პეტრე 2:12; იხ. ასევე იუდა 1:10).
მოციქულთა საქმეებში გადმოცემულია ხილვა, რომელიც ჰქონდა მოციქულ პეტრეს. ციდან სამჯერ ჩამოვიდა "უცნაური ჭურჭელი, ვეება ტილოს მსგავსი, ოთხივე წვერით გამოკრული" და ხმა უბრძანებდა პეტრეს, რათა დაეკლა და ეჭამა ჭურჭელში მყოფი ცხოველები, ქვეწარმავლები და ფრინველები. როდესაც პეტრემ მიუგო, რომ არასოდეს ეჭამა რაიმე ბილწი და უწმინდური, ხმამ ციდან უთხრა: " რაც წმიდა-ყო ღმერთმა, შენ ნუ მიიჩნევ უწმინდურად" (საქმე 10:1-16).
წმ. მღვდელმოწამე კორნელიუს ასისთავის ცხოვრებაში ეს ხილვა ასეა განმარტებული: "ჭურჭელში მდებარე სხვადასხვა უწმინდური ცხოველები ("უწმინდურში" იგულისხმებიან ცხოველები, რომლებიც ძველ აღთქმაში მსხვერპლად არ შეიწირებოდნენ - მთარგმნ.): მხეცები, ქვეწარმავლები და ფრინველები მიანიშნებდნენ წარმართებზე, რომლებიც თავიანთი ქვენა, მიწიური ვნებებით მსგავსნი იყვნენ პირუტყვთა, გულისთქმებით მიქცეულ იყვნენ მხოლოდ მიწიერისადმი, არ ელტვოდნენ ზეციურ ცხოვრებას და არც შეეძლოთ მიწიერზე უმეტესის მოძიება; მძვინვარებით წააგავდნენ მხეცებს, სულისთვის მავნე ჩვევებით ქვეწარმავალთ, ხოლო სიამაყითა და ამპარტავნებით - მაღლა მფრენ მტაცებელ ფრინველთ.
პეტრეს ებრძანა მათი დაკვლა და ჭამა - ანუ ღმრთის სიტყვის ორლესული მახვილით მოეკლა ამ წარმართთა ძველი წარმართული ვნებანი, მხეცური ზნე და წმიდა ნათლისღებით მეორედ შობის საბანელში განწმენდილნი "კეთილსასურველ მსხვერპლად მიეძღვნა" (რომ. 12) ღმრთისთვის. ჭურჭლის სამჯერ ჩამოსვლა ციდან მიანიშნებდა ნათლობის საიდუმლოში სამჯერად შთაფლვას" (Жития святых, на русском языке, изложенные по руководству Четьих-Миней св. Димитрия Ростовского. Кн. 1 (сентябрь). Издание Введенской Оптиной Пустыни и Издательского отдела Московской Патриархии, 1991. С. 277-278).
"ნუ მისცემთ სიწმინდეს ძაღლებს: ნურც თქვენს მარგალიტს დაუყრით ღორებს" (მათე 7:6). წინასწარმეტყველურ ფსალმუნში, რომელშიც გამოსახულია უფლის ჯვარზე ვნება, არის ასეთი სიტყვები: "ირგვლივ მომადგნენ მე მოზვრები აურაცხელნი, ბაშანის ხარებმა რკალი შემომარტყეს. პირი დააღეს ჩემს წინააღმდეგ, ვითარცა ლომმა, მსხვერპლს დადევნებულმა და მბრდღვინავმა... გარს შემომეხვივრენ მე ძაღლები, ბოროტთა ხროვა წრედ შემომერტყა ლომის მსგავსად ჩემი ხელ-ფეხის გასაგმირავად. მთელი ჩემი ძვლები დაითვლება; ისინი მიჭვრეტენ ნიშნის მოგებით (ფსალმ. 21:13, 14, 17-19).
აპოკალიფსისშიც არის მითითება გამხეცებულ ადამიანებზე. გამოცხადების უკანასკნელ თავში ნათქვამია, რომ ზეციური იერუსალემის გარეთ დარჩებიან "ძაღლები და გრძნეულნი, მეძავნი და მკვლელნი, კერპთმსახურნი და სიცრუის მოყვარენი და მოქმედნი დგანან" (გამოცხ. 22:15). გასაგებია, რომ აქ ლაპარაკია არა იმის შესახებ, რომ ზეციურ სასუფეველში ვერ შევლენ ძაღლები (ცხოველები), არამედ "ძაღლებად" წმიდა წერილი ხმობს ადამიანებს, რომლებიც ცოდვის სიბილწით არიან აღსავსენი.
თვით სიტყვა θηρίον (მხეცი) ბერძნულ ენაში გამოიყენება არა მარტო ველურ მხეცთა აგრესიულობის დასახასიათებლად, არამედ, საერთოდ, ადამიანური ბუნების საპირისპირო ველური ბუნების აღსანიშნავად. რუსულ ენაშიც არის სიტყვა "მხეცის", "პირუტყვის" ამგვარი მნიშვნელობა. ვ. ი. დალის ნაშრომში "Толковом словаре живого великорусского языка" ვკითხულობთ: "მხეცი - ოთხფეხა პირუტყვი, ძუძუმწოვარა; ველური, მძვინვარე, ხორცის მჭამელი, მტაცებელი; კერძო მნიშნველობით: მგელი ან დათვი (სად რა ბინადრობს იმის მიხედვით). - ადამიანი, მხეცის მსგავსი" (რუს. "ЗВЕРЬ – животное четвероногое, млекопитающее; дикое, лютое, плотоядное, хищное; местами собств. волк или медведь, где что водится. – Человек, подобный зверю").
ფილოსოფოსებსაც აწუხებდა ეს საკითხი. XX საუკუნის 50-იან წლებში საკმაოდ პოპულარული იყო მწერალ ვერკორის რომანი "ადამიანები თუ პირუტყვები"? ("Люди или животные?"). ეს რომანი განეკუთვნებოდა არა იმდენად მხატვრულ ფანტასტიკას, რამდენადაც ფილოსოფიურ ლიტერატურას. მასში, თუმც დეტექტიურ ჟანრში, მაგრამ სრული სერიოზულობით იყო დაყენებული პრობლემა თუ სად გადის ზღვარი პირუტყვებსა და ადამიანს შორის.
ვერკორის (ნამდვილი სახელი - ჟან ბრიულერი) შემოქმედებაში უმთავრესი ადგილი უჭირავს ადამიანურობის გამოკვლევას ადამიანში. ეს ფრანგი მწერალი დაფიქრდა ადამიანის ბუნებაზე. მისი ფილოსოფიური განსჯის საგანია საკითხები - რისგან იწყება ადამიანი? რა არის ადამიანის ნამდვილი არსი? როდეს წყვეტს ადამიანი ადამიანობას? თავისუფალია თუ არა კაცი, როდესაც ის ღებულობს გადაწყვეტილებებს, თუკი ეს გადაწყვეტილებები "თავსმოხვეულია", დაპროგრამებულია გენეტიკური კოდით თუ საზოგადოებრივი ზეგავლენით, - ამ დილემას ვერკორი პირველი ალტერნატივის სასარგებლოდ წყვეტს. ის დარწმუნებულია ადამიანის ნების ძლიერებაში. "ადამიანი, - წერს ვერკორი, - იწყება სურვილით არ დაემორჩილოს "მოცემულობის" ტირანიას - როგორც ეს არის დამახასიათებელი პირუტყვთათვის, - მათ შორის ინსტინქტების იმპულსებს:. მისი რწმენით, "ადამიანის არსი ვლინდება სფეროში, რომელიც შორსაა ანატომიისგან".
ადამიანის ბუნებაში ვერკორი გადამწყვეტად მიიჩნევს ზნეობრიობას, ეთიკურ საწყისებს. ის მიდის იმ დასკვნამდე, რომ ზნეობრიობის დავიწყებას ადამიანი მიჰყავს ადამიანური პიროვნების განადგურებამდე, და მაშინ ის გარდაიქცევა მხეცად. ასე,მაგალითად, ვერკორი წერდა იმის შესახებ, რომ ფაშიზმი, რომელმაც ააღორძინა მხეცური პრაქტიკა, "კაცობრიობას, როგორც ასეთს, უბიძგებდა დაღუპვისკენ". ის წერდა ადამიანის რეგრესზე, აგრესიულ ადამიანებზე, რომელთაც გააჩნდათ მხეცური ქმედებები და იყვნენ უზნეონი.
"ვერკორის თხზულებებიდან, - წერს ტ. ბალაშოვა, - გვიცქერიან ადამიანის გარეგნობის მქონე სიძულვილითა და სისაძაგლით აღსავსე მონსტრები". ძალზედ შთამბეჭდავია ეპიზოდი, რომელიც აღწერა ვერკორმა ერთ ერთ თავის წიგნში, სადაც მოთხრობილია იმ დღეებზე, როდესაც მან, მწერალთა ჯგუფთან ერთად, 1938 წელს გაემგზავრა პრაღისკენ ფაშისტური გერმანიის გავლით. "ვაგონში შემოდის ორი შავებში ჩაცმული სპორტული აღნაგობის ახალგაზრდა. ერთ ერთი მათგანი იღიმის, მეორე კი არა. მაგრამ ორივეს ისეთი გამყინავი გამოხედვა აქვს, რომ უეჭველია: მათთვის რომ ებრძანებინათ არა ჩვენი ვიზების შემოწმება, არამედ დახვრეტა, თვალის დაუხამხამებლად, იმავე ღიმილით სახეზე აღასრულებდნენ ამ განკარგულებას. შესაძლოა არც კი დაფიქრებულიყვნენ რომ ჩვენ ადამიანები ვართ და მწერებივით გაგვსრესდნენ".
ვერკორი ლაპარაკობს იმაზე, რომ გარემოს შეუძლია შეცვალოს ადამიანის ბუნება. მთელ კაცობრიობას ის ჰყოფს არა კლასებად და ერებად (ადამიანური შემეცნების "ერთიანი კანონი", მისი აზრით, ფუნქციონირებს სოციალური წყობის, კლასისა და ეროვნებისგან დამოუკიდებლად), არამედ ადამიანთა ორ ტიპად, ორ რასად: 1) ადამიანები, რომლებიც "მოწყურებულნი არიან სამართლიანობას" ("კეთილშობილი რაინდები") და 2) აგრესიულ და უმოწყალო მტაცებლებად, "ჯუნგლების მხეცებად, ძალაუფლებისა და ბატონობისკენ მათი განუწყვეტელი მისწრაფებით").
ვერკორის ფილოსოფიურ-ფანტასტიკურ რომანში "სილვა", მელა გარდაიქცევა ახალგაზრდა ქალად. მაგრამ მელაკუდა გოგონამ შეინარჩუნა მხეცის ყველა თვისება და მას მხოლოდ გაადამიანურებაღა აკლია. ადამიანის გამხეცების პროცესის პარალელურად, რომანში ვითარდება რეგრესიული განვითარების ისტორია - ამჯერად ადამიანური არსება, დოროთი, რომელიც თავს იღუპავს ნარკოტიკებითა და გარყვნილი ცხოვრებით, თანდათანობით კარგავს ადამიანისთვის დამახასიათებელ ნიშან-თვისებებს.
"მე ვწერ, რათა ადამიანებში ჩავნერგო მშფოთვარების სული", - ამბობდა ვერკორი. თავის ამოცანას ის ხედავდა იმაში, რათა "ადამიანებში პიროვნული ღირსებები გაეღვიძებინა".
ზნეობრივი იდეა, რომელიც მჭიდროდ ჰკრავს საზოგადოებას, მიიჩნევდა ფ. მ. დოსტოევსკი, ყოველთვის გამომდინარეობს იმ რწმენიდან, რომ "ადამიანი არის მარადიული, რომ ის უბრალოდ მიწიერი ცხოველი როდია...ეს რწმენა ყოველთვის და ყველგან ყალიბდებოდა რელიგიად". რითი ასხვავებს მართლმადიდებლობა ადამიანებს პირუტყვებისგან? მთავარი განმასხვავებელი ნიშანი არის ის, რომ ცხოველებს გააჩნიათ მხოლოდ მშვინვა (ცხოველური) და არა აქვთ სული, არ გააჩნიათ პიროვნება.
"თქვა ღმერთმა: წარმოშვას მიწამ სულდგმული თავთავისი გვარისდა მიხედვით - პირუტყვი, ქვემძრომი და მიწის მხეცები თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით. და იქმნა ასე (დაბ. 1:24)". - ნათქვამია დაბადების წიგნში.
"მშვინვა ცხოველებსაც აქვთ. მხოლოდ ადამიანებზეა ნათქვამი, რომ უფალმა "შთაბერა მის ნესტოებს სიცოცხლის სუნთქვა და იქცა ადამი ცოცხალ არსებად" (დაბ. 2:7). "სიცოცხლის ეს სუნთქვა" არის სწორედ ის უმაღლესი საწყისი, ანუ სული, რითაც უსაზღვროდ აღმატებულია ყველა სხვა ცოცხალ არსებაზე, რომელიც კი დედამიწაზე არსებობს. ამიტომაც, თუმც ადამიანის მშვინვა მსგავსია ცხოველთა მშვინვისა, თავის უმაღლეს ნაწილში შეუდარებლად აღემატება მათ სწორედ იმის წყალობით, რომ შეერთებულია სულს, რომელიც არის ღმრთისგან. ადამიანის მშვინვა არის ერთგვარი დამაკავშირებელი რგოლი სხეულსა და სულს შორის.
სული და სხეულის მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი ერთმანეთთან. სხეული, გარეგან გრძნობათა ორგანოების მეშვეობით (მხედველობით, სმენით, ყნოსვით, გემოვნებით და შეგრძნებით), აძლევს ამა თუ იმ შთაბეჭდილებას სულს, ხოლო სული, აქდან გამომდინარე, ასე თუ ისე მართავს სხეულს, ხელმძღვანელობს მის საქმიანობას.
სულისა და სხეულის ასეთი კავშირიდან გამომდინარე, ამ ცხოვრებას ხმობენ საზოგადო ტერმინით: "სულიერ-ხორციელი ცხოვრება". მაგრამ, მაინც საჭიროა განვასხვავოთ: ხორციელი ცხოვრება, როგორც სხეულის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება, და სულიერი - როგორც სულის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება. თავისი ხორციელი ცხოვრებით ადამიანი არაფრით განსხვავდება პირუტყვთაგან. ხორცის მოთხოვნილებები მრავალგვარია, მაგრამ მაინც შეიძლება მათი ერთ ნიშნულამდე დაყვანა. კერძოდ, ეს არის ორი ძირითადი ინსტინქტის დაკმაყოფილება: თვითშენარჩუნებისა და მოდგმის გაგრძელებისა.
სულიერად მცხოვრები კი ცდილობს მოიპოვოს ცოდნა და განიცადოს ესა თუ ის გრძნობა. მაგრამ ადამიანის ცხოვრება მხოლოდ ხორცისა და სულის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებით როდი განისაზღვრება.
ხორციელ და სულიერ თვისებათა ზემოთ დგას კიდევ უფრო მაღალი თვისება, სინდისი (რომელსაც სულის უმაღლეს ნაწილსაც უწოდებენ), რომელიც ხშირად გამოდის ხორცისა და სულის მსაჯულად და ყოველივეს აძლევს თავის, უზენაეს შეფასებას. "სულმა, - ამბობს ეპისკოპოსი თეოფანე, - როგორც ღმრთისგან მონიჭებულმა ძალამ, იცის ღმერთი, ეძიებს ღმერთს და მხოლოდ მასში პოულობს განსვენებას. ერთგვარი სულიერი, დაფარული გრძნობით იცის, რომ მონიჭებულ არს ღმრთისგან, გრძნობს თავის სრულ დამოკიდებულებას მასზე და შეგნებული აქვს, რომ ყოველმხრივ უნდა ცდილობდეს ღმრთის გულის მოგებას და იცხოვროს მხოლოდ ღმრთით და ღმრთისთვის". ეს არის სწორედ ის, რაზეც ლაპარაკობდა ნეტარი ავგუსტინე: "შენ, ღმერთო, შენდამი სწრაფვის უნარის მქონედ შეგვქმენ, და მანამ არ დაწყნარდება ჩვენი გული, სანამ არ შენში არ დაისვენებს". ადამიანის სული ვლინდება სამგვარად: ღმრთისმოშიშებით, სინდისით და ღმრთის მოწყურებით.
ღმრთისადმი შიში, ცხადია, არ უნდა გავიგოთ ამ სიტყვის კაცობრივი მნიშვნელობით. ეს არის სათნო თრთოლვა ღმრთის სიდიადის წინაშე. ის დაკავშირებულია ღმრთის, როგორც ჩვენს შემოქმედის, განმგებლის, მაცხოვრისა და მსაჯულის, არსებობის სინამდვილესთან და მისდამი განუწყვეტელ რწმენასთან.
სინდისი მიუთითებს ადამიანს რა არის სწორი და რა არასწორი, რა ესათნოება ღმერთს და რა არა, რა უნდა აკეთო და რისგან შეიკავო თავი; და არა მარტო მიუთითებს, არამედ აიძულებს კიდევაც აღასრულოს იგი, ნუგეშისცემითაც აჯილდოვებს, ხოლო შეუსრულებლობისა და თავნებობისთვის ქენჯნის. ჩვენი სინდისი არის შინაგანი მსაჯული - ღმრთის სჯულის მცველი, "ხმა ღმრთისა" კაცის სულში.
სულის მესამე გამოვლინებას ადამიანში ეპისკოპოსმა თეოფანემ "ღმრთისადმი წყურვილი" უწოდა. და მართლაც, ჩვენს სულს ბუნებით მოსდგამს ღმრთის ძიება, მასთან ერთობის მისწრაფება, ღმრთის წყურვილი. ვერაფერი ამქვეყნიური ჩვეს სულს ვერ დააკმაყოფილებს. როგორი სიმდიდრისა და ამსოფლიური სიკეთის მფლობელიც იყოს, კაცს მაინც სწყურია რაღაც უფრო მეტი და განსაკუთრებული.
ეს მარადიული ადამიანური დაუკმაყოფილებლობა, გამუდმებული უკმაყოფილება, დაურწყულებელი წყურვილი აჩვენებს, რომ ჩვენი სული რაღაც უფრო მეტისკენ და უფრო ამაღლებულისკენ მიისწრაფვის, ვიდრე ის, რაც ამქვეყნიურ ცხოვრებაში გარს აკრავს. მიისწრაფვის რაღაც იდეალურისკენ და უმშვენიერესისკენ, რომლის წარმოდგენაც არ ძალუძს. და რაკიღა მიწიერი ვერაფერი ვერ დაუკმაყოფილებს ამ წყურვილს ადამიანს, მისი სული ბობოქრობს, შფოთავს, ადგილს ვერ პოულობს მანამ, სანამ სრულ კმაყოფილებას ღმერთში ვერ იპოვის, რომელთან ცოცხალ ერთობას კაცის სული ყოველთვის გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად, ელტვის და დაუცხრომლად მიესწრაფვის.
ასეთია სულის გამოვლინებები ადამიანში, რომელიც უნდა იყონ მისი ცხოვრების საწინდარი და საფუძველი, ანუ - ცხოვრება ღმერთთან ურთიერთობაში, ღმრთის ნებით და ღმრთის სიყვარულით. ეს კი ნიშნავს აღასრულო შენი ჭეშმარიტი ადამიანური დანიშნულება ქვეყანაზე და დაიმკვიდრო მომავალი, დაუსრულებელი ცხოვრება" (по статье архим. Аверкия «Душевность и духовность», Мюнхен, 1949 г. См.: Закон Божий / Сост. прот. Серафим Слободской. Издание Свято-Троицкой Сергиевой Лавры, 1994. С.136).
ზნეობა არა აქვთ პირუტყვებს. ადამიანის სულს ახასიათებს ის ამაღლებული გულითადი გრძნობები, რომელიც პირუტყვთ არ გააჩნიათ, გრძნობები, რომლითაც ადამიანი განსხვავდება ცხოველისგან.
ცხოველებს არც თავისუფალი ნება გააჩნიათ და არც შეგნებული სურვილებიც. ამის სანაცვლოდ მათზე ბატონობს მხოლოდ გრძნობითი მიდრეკილება. ისინი ცხოვრობენ თვითშეგნების გარეშე. მათ არ იციან თავიანთი განყენებული არსებობისა, ცხოვრობენ და მოქმედებენ ისე, რომ დანარჩენი სამყაროსგან დამოუკიდებლად საკუთარი არსებობის შეგნება არ გააჩნიათ. პირუტყვი რომ სარკის წინ აღმოჩნდეს, არასდროს იფიქრებს: "ეს მე ვარ". ისინი განიცდიან სიხარულს და ტკივილს, მათ აქვთ ხმა, რომლის მეშვეობით გამოხატავენ თავიანთ სასიამოვნო თუ უსიამოვნო შეგრძნებებს, მაგრამ მათ არა აქვთ გონება, აზროვნება, ამიტომაც არ გააჩნიათ მათ მეტყველებაც. იმ საწყისის არარსებობის გამო, რომელიც არის პიროვნული ღირსებისა და შეგნების მატარებელი სული, პირუტყვები სხვას არავის ეკიდებიან როგორც პიროვნებას. ისინი მას ვერავისში ხედავენ.
ადამიანის გარეგნობა და მისი სხეულის აგებულება ლაპარაკობს მის პირუტყვებზე და ყოველივე მიწიერზე ამაღლებულ ბუნებაზე. სხეულის მდგომარეობა (პირდაპირი, აღმართული ტანი), ხელებისა და ფეხების აგებულება, ზეაღმართული პირისახე, გრძნობები, ყოველივე თანაბრად არის განვითარებული. წმიდა გრიგოლ ნოსელი შენიშნავს, რომ ადამიანს, როგორც გონიერ, სიტყვიერ არსებას, მიეცა სხეული, რომლის აგებულებაში ყველაფერი შეესაბამება მეტყველების მოთხოვნებს (მაგალითდ, ხელები ხელს უწყობს სიტყვის წარმოთქმას და მათი მეშვეობით მეტყველება გადმოიცემა წერილობით). და ისიც, რომ ადამიანს, მაგალითად, არ სჭირდება ბუნებრივი საფარი, უხეში ტყავი და ბეწვი ან დაცვის ბუნებრივი იარაღიები (რქები, ბასრი ბრჭყალები, შხამი, ფრთები და ა. შ.), და რომ ის თვითონ აწესრიგებს თავისი არსებობის პირობებს, მოწმობს მის "დამოუკიდებლობაზე" მიწიერ ყოფიერებაში. პირუტყვებსაც კი ეშიანიათ ადამიანის მზერის, რადგან გრძნობენ მის ღირსებას.
"ადამიანის ბუნება, - ბრძანებს წმ. გრიგოლ ნოსელი, - არის რაღაც საშუალო ღვთაებრივ და პირუტყვთა ცხოვრებას შორის, რადგან ადამიანის ბუნებაში შეიძლება დავინახოთ, როგორც პირველის, ასევე მეორისთვისაც დამახასიათებელი ნიშნები. ღვთაებრივიდან ადამიანს აქვს მეტყველება და გონიერება, პირუტყვულიდან - ხორციელი მოწყობა და სქესობრივი დაყოფა. თუმცა გონებრივი ზეაღმატებულია მასში". წმ. გრიგოლ ნოსელის სწავლებით სამი სახის სიცოცხლე არსებობს: მზარდი, ცხოველური (პირუტყვული) და გონიერი (მეტყველი). მეორე სახის სიცოცხლე მოიცავს პირველს. ადამიანი კი აერთიანებს სამივეს. მზარდ და მკვებავ ძალას ადამიანში შეესაბამება სხეული, ცხოველურ და გრძნობით ძალას - მშვინვა, ხოლო მეტყველ და გონიერ ძალას - სული (См.: Свт. Григорий Нисский. Человек есть образ Божий. С. 7-13, 23).
ადამიანს, მართალია, ინსტინქტური მოთხოვნილებები და მიდრეკილებებიც გააჩნია, რომელიც საერთო აქვს მას ცხოველურ სამყაროსთან, მაინც შეუძლია მათზე ბატონობა, შეუძლია დაუქვემდებაროს ვნებები და მიდრეკილებები თავის ნებას; თუმცა ზოგჯერ, როგორც პირუტყვი, მათ ემონება. ადამიანი გრძნობს და აზროვნებს ჭეშმარიტებებზე, რომლებიც გრძნობითი სახით მიუწვდომელია. ფიქრობს და ოცნებობს მარადისობაზე. გრძნობითი აღქმა ვრცელდება ცალკეულზე (მაგალითად, ტკივილის განცდა დაცემული ქვისგან); მოაზროვნე სული კი ზოგადსა და არაშემთხვევითზე, არამედ აუცილებელზე (მიზიდულობის კანონი).
გრძნობითი მხოლოდ ხორციელზე ვრცელდება, სულისთვის კი ჭეშმარიტების მთელი სამყარო იშლება. გრძნობებისთვის აღქმის საგანი მათი პროპორციულია (დიდი სინათლე, მცირე განათება). გრძნობები ვერ შეიგრძნობენ საკუთარ შეგრძნებებს (ვერა აქვთ შეგნებული, რომ შეიგრძნობენ), სულს კი თავისი აზრობრივი აქტის განსჯა შეუძლია. თვითშეგნება გრძნობს და შეიგნებს თავს როგორც განუყოფელ ერთეულს, როგორც საკუთარი მოღვაწეობის ცენტრს.
ადამიანის სული, ცხოველთა მშვინვისგან განსხვავებით, არის პირადი და მეტყველი არსება. ადამიანი არის პიროვნება. და, როგორც პიროვნება, ის იმპერატიულად ფლობს საკუთარ ბუნებას. მისი პირადი ნება უნდა ბატონობდეს, როგორც ხორციელ, ასევე ფსიქიურ სურვილებსა და მიდრეკილებებზე.
ადამიანის მშვინვასა და ხორცს თუ სული დაამარცხებს, ამით ის ხორციელად როდი კვდება, არამედ ფიზიკურადაც ცოცხლობს და სულიერადაც. მაგრამ თუკი კაცის სულიერებას მშვინვიერობა და ხორციელი ვნება დაამარცხებს, ადამიანი იქცევა პირუტყვად, ყველაზე სისხლმოწყურებულ და შხამიან ცხოველად, რომელიც ნაკლებად იმორჩილებს თავს, ვიდრე ნებისმიერი პირუტყვი... ასე ემართება სახელმწიფოებსაც, რომლებიც კარგავენ სულიერებას და ეკლესიის ზეგავლენას თავის მოქალაქეებზე, რომლებიც ამის გამო ყველაზე წარმოუდგენელ სამხეცედ გარდაიქცევიან" (Архиеп. Иоанн (Шаховской). Листья древа: Опыт православного духоведения. Нью-Йорк, 1964. Цит. по: О Церкви и государстве: Из творений архиепископа Иоанна (Шаховского) // Православный церковный календарь – 2004 с душеполезными поучениями и повествованиями из истории Соловецкого монастыря. Издание Спасо-Преображенского Соловецкого монастыря, 2003. С. 101).
გამხეცებულ ადამიანებზე წერდნენ და წერენ ფილოსოფოსები და ფსიქოლოგები. აქ შეიძლება დავასახელოთ, მაგალითად, ვ. ა. ბაჩინინის წიგნი "დოსტოევსკი: დანაშაულობათა მეტაფიზიკა (რუსული პოსტმოდერნიზმის მხატვრული ფენომენოლოგია)" (СПб.: Издательство Санкт-Петербургского университета, 2001). ამ ფილოსოფიურ ნაშრომში ლაპარაკია ადამიანთა "მხეცობაზე", "ადამიან-მხეცზე", "ადამიან-იარაღზე", "ადამიან-მანქანაზე", "ცოცხალი ავტომატის იმმორალურ ცნობიერებაზე" და ა. შ.
ადამიანთა მხეცობაზე და მხეცურ ზნეობაზე ფილოსოფოსი ნიკოლაი ბერდიაევიც წერდა, მაგალითად: "რელიგიის ისტორია გვასწავლის, რომ ღმრთის განკაცება, რომელსაც მიზნად ჰქონდა ადამიანის გასულიერება, არის რელიგიური გამოცხადების ცენტრალური ფენომენი. სასტიკი ღმერთის იდეის გადალახვა, - რომლის მეორე მხარეს პირუტყვს მიმსგავსებული ადამიანია, - არის მსოფლიოში რელიგიური განვითარებისა და რელიგიური შეგნების მონაპოვარი (Бердяев Н. Из размышлений о теодицее // «Путь». 1927, № 7. С. 54).
მართლმადიდებელი ფსიქოლოგი გ. მიხაილოვი აღნიშნავს, რომ "ადამიანის სული უმთავრესად იმით განსხვავდება პირუტყვთა რეფლექტორული ფსიქიკისგან, რომ ადამიანს მოაზროვნე სული გააჩნია. ის გონიერია. ხოლო გონიერების უმაღლესი ფორმაა - სინდისი. როგორც წმიდა მამები გვასწავლიდნენ "ხმა ღმრთისა თვით ადამიანის სულშია". ცნობიერება, - უთითებს გ. მიხაილოვი, - ყოველთვის პირადულია; ის თუ უსახურია, მაშინ არაფერია სალაპარაკო გონებაზე, რადგან გონება პიროვნების გარეშე არის აბსურდი. ამიტომაც, "უნამუსო" - არა თუ შესაძლებელია, არამედ ბუკვალურადაც უნდა გავიგოთ, როგორც "უგუნური", ანუ "პირუტყვი" (Михайлов Г. Наша душа. Онтология психической реальности. СПб., 2001. С. 17-18).
"რაოდენ გულსატკენია, - წერს გ. მიხაილოვი, - როდესაც მომხმარებლობის სულელურ და უმომავლო ატმოსფეროში შთაფლულ ადამიანებს ხედავ. როდესაც ხედავ, როგორ ცდილობენ ისინი მაცდური და უსინდისო სარეკლამო წამქეზებლების შემოთავაზებებით მოიწყონ "უღრუბლო ცხოვრება", გათავისუფლდნენ მორალური ვალდებულებებისგან, აღივსონ ვნებებით და გამძღარ კატებსა და ძაღლებს მიემსგავსონ. ამისთვის უცილობლივ მოუწევთ მძიმე საფასურის გადახდა, რაც შეგნების მთლიანობის დაკარგვასა და, უპირველეს ყოვლისა, გონებისა და ნების დაჩლუნგებაში გამოიხატება. ადამიანის ინდივიდუალურობა (თვით ყველაზე მკაფიოც კი) - ჯერ კიდევ არ ნიშნავს პიროვნებას! დიდი ნიჭიერება ჯერ კიდევ არ არის ადამიანურობა. ნების დაჩლუნგებას (მაღალზნეობრივი იდეებიდან და ღირებულებებიდან, წვრილმან სურვილებამდე და კაპრიზებამდე ჩამოქვეითებას) მოსდევს პიროვნების დონის დაქვეითება. როდესაც პიროვნება აღმოჩნდება უსუსური, იწყება ინდივიდუალურობის ამაო მანიფესტაცია (ისტეროიდალური პრეტენზიები ორიგინალურობაზე), უფრო ხშირად კი იწყება "ბრბოს კუმირების" მიბაძვა, მოდის აყოლა და ა. შ. ამ შემთხვევაში, ეს ადამიანები ძალზედ წააგავს იმ არსებებს, რომლებიდანაც, როგორც თვითონ ფიქრობენ, წარმოიშვნენ" (Михайлов Г. Наша душа. С. 19-20).
სულიერ-ზნეობრივ უსჯულოებას ადამიანი მიჰყავს პიროვნების დეგრადაციამდე, პიროვნების მორალურ კატასტროფამდე, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გამხეცებამდე. "ადამიანს თუ არ სწამს, - ამბობს მხცოვანი პაისი მთაწმინდელი, - მას აღარ გააჩნია ზნეობრივი მუხრუჭები და პირუტყვი ხდება" (Старец Паисий Святогорец. Слова. Т. 1. С болью и любовью о современном человеке. Москва – Салоники, 2002. С. 374). ვნებების მსახურება ადამიანს პირუტყვს ამსგავსებს. ვნებების მიერ დამონებული, მხცოვან სილუან ათონელის თქმით, "ადამიანის სხეულით შემოსილ პირუტყვად" იქცევა".
ნიკონ ოპტინელი ამის შესახებ ასე წერდა: "არაფერი რომ არ ვთქვათ სამარცხვინო, მრუშ ვნებათა დამღუპველ მოქმედებებზე, რომლებიც ასე გასაოცრად აუსახურებს ადამიანს, ყურადღება მივაქციოთ იმას, რომ ყოველი ვნება ართმევს ადამიანს ადამიანურ ხატს და პირუტყვს მიამსგავსებს. დავაკვირდეთ მაგალითად ისეთ ვნებებს, როგორიცაა ბოროტება და მრისხანება. ბოროტებით აღვსილი ადამიანი ნამდვილი მხეცია, მისი თვალები ნაპერწკლებს აკვესებენ, უმახინჯდება სახე - თითქოსდა მზად არის თავისი მოყვასის შესაჭმელად. და, საერთოდ, ყველა ვნება და ცოდვა: მუცელღმერთობა, ურწმუნოება, ვერცხლისმოყვარება და სხვები - ადამიანს მიაქცევენ პირუტყვად" (Душеполезные поучения преподобных Оптинских старцев. В 2-х т. Т. 1. Изд. Введенской Оптиной Пустыни, 2003. С. 111).
როგორ იმცირებს თავს ადამიანი მუცელღმერთობითა და ლოთობით! ის ამახიჯებს საკუთარ ბუნებას, რომელიც შექმნილია "ხატისაებრ და მსგავსებისაებრ ღმრთისა" და ემსგავსება პირუტყვს და უარესიც კი ხდება.
"ღვინო ამხეცებს და აპირუტყვებს ადამიანს" - წერდა ფ. მ. დოსტოევსკი. ფიზიოლოგი ი. პ. პავლოვი ამბობდა, რომ "საჭმლით უზომო და განსაკუთრებული გატაცება არის პირუტყვობა" (Цит. по: Сб. «Симфония разума. Афоризмы и изречения отечественных и зарубежных авторов» / Сост. В. Воронцов. 2-е изд. М., 1977. С. 557).
ა. პ. ჩეხოვის პიესაში "თოლია" არის ძალზედ ზუსტი განმარტება იმისა თუ როგორ აუსახურებს ვნება ადამიანს: "ღვინო და თამბაქო აუსახურებს. სიგარეტისა და ერთი სირჩა არყის შემდეგ თქვენ უკვე პეტრე ნიკოლოზის ძე კიარ ხართ, არამედ პეტრე ნიკოლოზის ძეს პლიუს კიდევ ვიღაც; თქვენში ითქვიფება თქვენი მე, და უკვე საკუთარ თავს ისე ეპყრობით, როგორც მესამე პირს" (Чехов А. П. Пьесы. М., 1982. С. 99).
არქიეპისკოპოსი იოანე (შახოვსკი) ადამიანის სულზე ცოდვის მოქმედების შესახებ ასე ამბობდა: "... რბილ სავარძელში გაშხლართულა ადამიანი და ჰავანურ სიგარას ეწევა, ყოველწუთსკი ერთ სირჩა აბრიკოტინს გადაჰკრავს... შეუძლია თუ არა ასეთ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანს ღმერთზე ლაპარაკი ან ლოცვა? ფიზიკურად შეუძლია, მაგრამ სულიერად - არა. რატომ? იმიტომ, რომ ეს ადამიანი ამჟამად გარყვნილი და თავაშვებულია, მისი სული დანთქმულია სავარძელში, ჰავანურ სიგარაში და აბრიკოტინში. ამ წუთას მას თითქმის არა აქვს სული. ის, როგორც სახარებისეული "უძღები შვილი", "შორეულ ქვეყნებში" დაეხეტება" (Архиеп. Иоанн (Шаховской). Листья древа. Цит. по: Апокалипсис мелкого греха: Из творений архиепископа Иоанна (Шаховского) // Православный церковный календарь – 2004 с душеполезными поучениями и повествованиями из истории Соловецкого монастыря. С. 46).
გაგრძელება
თავი 3
განკერძოებულობა-გაუცხოება
Комментариев нет:
Отправить комментарий