საკითხს რელიგიის ეზოთერიზმის შესახებ ჩვენი თანამედროვეებისათვის პირველ ხარისხოვანი მნიშვნელობა აქვს არა მხოლოდ იმიტომ, რომ წიგნის ბაზარს ოკულტური ლიტერატურა მოაწყდა, რომელიც ეზოთერიზმზე - ძველ სიბრძნედ წოდებულ რაღაც საიდუმლო ცოდნაზე პრეტენზიას აცხადებს, უფრო იმიტომ, რომ ამ პრობლემის სწორად გადაწყვეტა საშუალებას გვაძლევს მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლება უკეთ გავიგოთ, გავიაზროთ და შევაფასოთ. ყველა ეზოთერული სწავლება რჩეულობას და ელიტარულობას იჩემებს. ის სულის არისტოკრატებს - ეზოთერიკოსებს პროფანების ბრბოსთან - ეგზოთერიკოსებთან აპირისპირებს, რომლებიც საზოგადოების გარეგან შრეს, ერთგვარ ქერქს წარმოადგენენ. წარმართული რელიგიებისათვის ნიშანდობლივი ეს კონცეფცია მკაფიოდ გამოიხატა გნოსტიკურ სწავლებებში, სადაც ადამიანები ერთმანეთისაგან იზოლირებულ სამ ხარისხად დაიყვნენ:უმაღლესი ხარისხი - პნევმატიკის, ანუ სასულიერონი, რომლებიც ბრბოსთვის მიუწვდომელ საიდუმლო ცოდნას ფლობენ; საშუალო ხარისხი - ფსიქიკის, ანუ მშვინვიერი; უმდაბლესი - სომატიკის - ხორციელი. უმაღლესი ხარისხი ეზოთერიზმს შეესაბამებოდა, დანარჩენი ორი - ეგზოთერიზმს. მორალის საზოგადოდ მიღებულ ნორმებს გნოსტიკოსები ეგზოთერიკოსებისათვის სასარგებლოდ და აუცილებლადაც კი თვლიდნენ, ხოლო ეზოთერიკოსი-პნევმატიკოსი თავისუფალი უნდა ყოფილიყო ყველა კანონისაგან, მათ შორის სახარების მცნებებისაგანაც. ის (ეზოთერიკოსი) სიკეთესა და ბოროტებაზე თავს იმაღლებს. აქ ჩანს, თუ როგორ მიემართება ორი ცოდნის (რჩეულთათვის და ბრბოსათვის) შესახებ სწავლება მორალის გაორებისა და რელატივიზმისაკენ. "პროფანი" კანონს ემორჩილება, "პნევმატიკოსი" არაფრითაა შეზღუდული. ზნეობრივი თვალსაზრისით საიდუმლო ცოდნა მისთვის ყველაფრის ნებას იძლევა.
გნოსტიკოსების სწავლებასთან გადახლართულია ბუდას იგავი სამ ლოტოსზე: მათგან ერთი წყალქვეშა დაფარული, მეორე ოდნავ ეხება ტბის ზედაპირს, მესამეს ყვავილები ზედაპირზე აქვს გადაშლილი. ბუდა ამბობდა, რომ წყალქვეშა ლოტოსი ის ხალხია, რომლებსაც ცოდნა არ მიუღიათ; ყვავილი, რომელიც წყლის ზედაპირს ეხება, ისინი არიან, ვინც სწავლება მიიღეს, მაგრამ არ ესმით ის; წყლის ზედაპირზე გაშლილი ყვავილები კი ბუდას ჭეშმარიტი მოწაფეები არიან.
ბრაჰმანიზმიც ასევე მიეკუთვნება ელიტარულ რელიგიას. ხალხისგან დაფარულ სიბრძნეს ბრამინები ფლობენ. ისინი დაბადებით ეზოთერიკოსები არიან. დანარჩენი კასტები კი იმისათვის არსებობენ, რომ ბრამინებს ემსახურონ. მათთვის მხოლოდ რელიგიის გარეგნული ფორმებია გამოსადეგი. ასევე ელიტარული იყო ბერძნულ-რომაული წარმართობა, ინტელექტუალი ელიტარები ფილოსოფოსთა ფენას წარმოადგენდა. გარდა ამისა, ადამიანს ოკულტური ცოდნის მიღება მისტერიებში შეეძლო. აქ საიდუმლო გნოსისის (ცოდნის) ორი სახეობაა: აპოლონური ეზოთერიზმი და დიონისური ეზოთერიზმი.
მასონობაში ელიტარიზმისა და ეზოთერიზმის პრინციპი გარკვეულ სისტემაშია აყვანილი. ჩვეულებრივ მასონური ლოჟა 33 საფეხურად იყოფა. უმდაბლეს საფეხურზე მყოფებმა არ იციან უმაღლეს საფეხურებზე რა ხდება, როგორი ახალი სწავლებანი იხსნება იქ. ერთი საფეხურიდან მეორეზე გადასვლა ინიციაციას და ახალი ოკულტური საიდუმლოს განდობას გულისხმობს. აქ ელიტარულობისა და ეზოთერიზმის პრინციპი ორგანიზებულ კონსპირაციად არის გადაქცეული. თეოსოფების სწავლებაც ასევე ეზოთერიზმისა და ეგზოთერიზმის ურთიერთდაპირისპირებაზეა დაფუძნებული. თეოსოფები ყველა რელიგიის კვინტესენციის პოვნას ცდილობენ, შემდეგ კი მათ შეცვლას ნეობუდისტური დოქტრინით. თეოსოფების სწავლება, ისევე, როგორც ბუდისტებისა, სიკეთისა და მოწყალებისაკე მოწოდებით იწყება და მთავრდება შემდეგი სწავლებით: სიყვარული, ისევე როგორც სიძულვილი, ადამიანს ემოციურ სფეროში ძირავს, რითაც მიწიერ ყოფასთან აჯაჭვებს. ამიტომ ისინი უნდა განადგურდეს და უგრძნობელობით და გულგრილობით, სიკეთისა და ბოროტების მიღმა ყოფნით შეიცვალოს. ზოგ შემთხვევაში თეოსოფიას დუალიზმთან - მარადისობის, სიკეთისა და ბოროტების გათანაბრებასთან, მათ იგივეობასთან მივყავართ: ღმერთი და სატანა ერთმანეთს "ავსებენ", ელენე ბლავატსკაიას მიხედვით კი ზოგჯერ "ადგილებით ენაცვლებიან". ბლავატსკაიას არაერთხელ უთქვამს, რომ ფილოსოფიის აზრი - ეს ლუციფერის რეაბილიტაციაა. ადვაიტა-იოგა განსაკუთრებულ ეზოთერულ სწავლებათა რიცხვს განეკუთვნება. მედიტაციურ თვითჰიპნოზს იმაზე, რომ "მე" - ეს აბსოლუტია, ხოლო "ყოფიერება" "უმყოფობას" უდრის, ადამიანი დემონური ტრანსის მდგომარეობაში შეჰყავს, ხოლო სამყაროს ობიექტური ყოფიერების უარყოფა მას ეთიკისაგან, როგორც სამყაროსადმი დამოკიდებულებისაგან ათავისუფლებს.
როგორც ვხედავთ, ეზოთერიზმში ხდება ზნეობრივი, სულიერი სრულყოფილების გზის უკანა პლანზე გადაწევა ან მისი სავსებით იგნორირება. მას საიდუმლო ცოდნა, ინტელექტუალური თილისმების (სახელები, რიცხვები, მანტრები, შელოცვები, ან მორალის ნიჰილისტური უარყოფა) ფლობა ცვლის.
ქრისტიანობაში არაფერია დამალული, მასში არ არის საიდუმლოებანი საიდუმლოებათა შესახებ, აქ სულიერი შემეცნება ადამიანის ზნეობასთან დამოკიდებულებაში განიხილება და არა მის მიერ ფორმულების, რიცხვების და საიდუმლო ნიშნების ცოდნასთან კავშირში. ადამიანისათვის სულიერი სამყაროს წვდომის შესაძლებლობა მისი ცხოვრებისდა მიხედვით იზრდება. სახარება იმათთვის ცხადდება, ვინც მას ასრულებს. ქრისტემ ელიტარულობა და ეზოთერიზმი განიკითხა სიტყვებით: "აღგიარებ შენ, მამაო, ... რამეთუ დაჰფარე ესე ბრძენთაგან და მეცნიერთა და გამოუცხადე ესე ჩჩვილთა". ქრისტიანული გნოსისი ადამიანის სულის მდგომარეობაზეა დამოკიდებული: "ნეტარ არიან წმიდანი გულითა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ" (მთ. 5,8).
იუდაიზმი ასევე წარმოადგენს ელიტარულ რელიგიას. მისი ეზოთერული წიგნია - კაბალა, საიდანაც ოკულტისტთა მომდევნო თაობები თეოსოფების, ანთროპოსოფების და მასონების ჩათვლით თავიანთ შთაგონებას ასაზრდოებენ.
ეზოთერულ სწავლებას ასევე წარმოადგენს - ნაციზმი. აქ რასა კაცობრიობის ელიტად და არიული სამყაროს ძველ საიდუმლოთა მცველად გვევლინება. "ჩჩ" -ის ჯალათები ტიბეტური ოკულტურ-დემონური სექტის "აჰარტის" დახმარებით განსაკუთრებულ ინიციაციას ღებულობდნენ. ნიშანდობლივია ის, რომ მათთან პრაქტიკაში გამოიყენებოდა ინიციაციის ერთ-ერთი სახეობა - ტკივილის დაძლევა: გაშიშვლებული ჯალათი ერთი წუთი ფეხმოუცვლელად უნდა მდგარიყო და გავებული ნაგაზების თავდასხმა აეტანა. მსგავსი რამ ძველ რომშიც ხდებოდა - ქურუმად განდობის დროს. პომპეუსის ერთ-ერთ გადარჩენილ ფრესკაზე შემონახულია მისტერიული სურათი: "ქურუმი ქალის - დიონისიას განდობა", სადაც ქალწულს ტანჯვას აყენებენ, რაც ინიციაციის რიტუალში შედის. ოკულტური ეზოთერიზმის ფაქტს ბიბლიის პირველსავე ფურცლებზე ვაწყდებით. რელიგიას, როგორც ღვთისადმი მორჩილებას, სატანა გარეგანს, ანუ ნაყოფის ფლობას უპირისპირებს, ნაყოფისა, რომლის მიზეზითაც ადამიანმა ღმერთად, თავისი ყოფის თავისუფალ განმგებლად გახდომა მოისურვა. აკრძალული ნაყოფი ადამს თილისმად ეჩვენება, რომელიც იდუმალ და განუსაზღვრელ ძალას მისცემს.
ეზოთერიზმში არ არის სინანული; იქ ცოდვა უმეცრებად მიიჩნევა; სინანულის ადგილს სწავლება იკავებს: ცოდვა - არა ღვთის დაკარგვა სულისთვის, არამედ სიკეთის სიმწირე და დაშრეტაა, ისაა, რისი შევსებაც ძნელი არ არის. ამიტომ ეზოთერიკოსი ცოდვას ადვილად ურიგდება.
ელიტარიზმმა კათოლიკურ ეკლესიაშიც შეაღწია და მისი სტრუქტურის დეფორმირება მოახდინა. ეს - კლერიკალიზმია, მოწყვეტა კლიროსისა ხალხისაგან, ეპისკოპოსებისა - სამღვდელოებისაგან; იერარქიის ცნება სულიერ ერთობას, ერთი კიბის საფეხურებს, ერთიან სხეულს, ეკლესიის ერთიან ცხოვრებას გულისხმობს. წინაღმდეგ შემთხვევაში ეკლესიის გაყოფა გარდაუვალია. კათოლიციზმში ორი ეკლესიაა: ერთი, რომელიც ასწავლის (კლიროსი), მეორე - რომელიც სწავლობს (ერი). რომის პაპის უცდომელობა - ეს ეზოთერიზმისა და ელიტარიზმის ერთგვარი მწვერვალია. აქ ადამიანს რწმენაში შეუმცდარს თანამდებობა და ადგილი, ანუ გარეგანი ფაქტორები ხდიან, ეს მაგიზმს ემსგავსება.
წინასწარმეტყველნი და მოციქულნი მაშინ ლაპარაკობდნენ, როცა სულიწმიდა მოქმედებდა. აქ კი, როცა პაპი ლაპარაკობს, სულიწმიდის იძულება უნდათ, რომ იმოქმედოს. არა პაპია დამოკიდებული სულიწმიდაზე, არამედ სულიწმიდა - მასზე. კათოლიციზმი ადამიანის ღვთაებრივი პრეროგატივების შესახებ სწავლების შერბილებას ცდილობს. იქ დაშვებულია მონასტრებისა და სკოლების ფართო ავტონომია სხვადასხვა წესდებებით, ოპოზიციური ჟურნალებით, კრიტიკული გამოსვლებით, რაც თავისუფლებად გამოიყურება, მაგრამ კრებითობის დაკარგული პრინციპის შენაცვლება მას არ შეუძლია.
ეზოთერიზმი პროტესტანტობაშიც შეიჭრა. აქ ელიტა - მეცნიერები, ბიბლიის მკვლევარები, ინტელექტუალები არიან. მისტიკურ სექტებში კი მას პიეტისტები, კვაკერები, ირვინგიანელები, სვედენბორგის მიმდევრები და სხვანი წარმოადგენენ. ელიტას ასევე ეკუთვნიან ვიზიონერები, ადამიანები, რომლებიც ტრანსში და ეგზალტაციაში ადვილად ვარდებიან.
მართლმადიდებელი ეკლესია დაცულია ელიტარიზმისა და ეზოთერიზმისაგან იმდენად, რამდენადაც იერარქია და ერი ერთიან ცოცხალ სხეულს წარმოადგენენ. მართლმადიდებლობის, დოგმატებისა და წეს-ჩვეულებათა სიწმინდეზე თითოეულია პასუხისმგებელი (აღმოსავლეთის პატრიარქთა ეპისტოლე - 1848წ.). მართლმადიდებელ ეკლესიაში ცხონება ოკულტურ საიდუმლოთა შეცნობა არ არის, არამედ მოხვეჭა სული წმიდისა, რომელშიც ყოველნივე ერთნი არიან: ფილოსოფოსი და ყრმა, კაცი და ქალი, იერარქი და ერისკაცი; სადაც არ არის ბატონობა, არამედ სიყვარულში ურთიერთმსახურებაა. თუ მართლმადიდებელ ეკლესიაში პროტესტანტიზმის მისტიკა ან პაპიზმის ამპარტავნება შეიჭრა, მაშინ ეს არა მისი სწავლება, არამედ მისგან განდგომა იქნება.
გერმანელი ოკულტისტის, რუდოლფ შტაინერის სწავლებამ - ანთროპოსოფიამ ჩვენი ინტელიგენციის იმ ნაწილში ჰპოვა გავრცელება, რომლებსაც არ მიუღიათ რელიგიური განათლება, ეკლესიისაგან შორს არიან, და ამავე დროს ზერელე, მატერიალისტური კონცეფციებით დაუკმაყოფილებელნი რჩებიან.
ანთროპოსოფია გნოსტიკურ სწავლებას წარმოადგენს და პრინციპში, ოკულტური მისტიკისა და თეოსოფიის კალაპოტიდან არ გამოდის. მაგრამ შტაინერი ცდილობს საკუთარი სპეკულატური ნაგებობა და საეჭვო ვიზიონერობა თავის თანამედროვე მეცნიერულ თეორიებთან შეაერთოს და სულიერების სახემიცემული ზმანებები ისე წარმოადგინოს, როგორც ახალი პერსპექტივები მეცნიერებისათვის. ეს არის ორი პლანის - მაგიისა და გამოყენებით მეცნიერებებში პროფესიული ცოდნის ურთიერთაღრევა, რაც ადამიანთა განსაზღვრულ წრეს იმპონირებს. აქ სულიერება ცრუ ინტელექტუალიზმით არის ჩანაცვლებული, ხოლო რელიგია, როგორც ღმრთაებასთან ურთიერთობა და ცხოვრებისეული ღვაწლი, აბსტრაქციებით, მაგიური ფორმულების თეორიული შესწავლით, ოკულტური სიმბოლიკით და აპრიორული კონცეფციებით იცვლება.
ნიშანდობლივია, რომ ანთროპოსოფია გაჩნდა გერმანიაში და თავისი ცენტრი შექმნა შვეიცარიაში - ქვეყნებში, სადაც რეფორმატორობამ გაანადგურა ქრისტიანული ტრადიციის ნაშთები, მოახდინა ქრისტიანობის ადოგმატიზება და არსებითად ის სუბიექტურ ფსიქიკურ განცდებამდე და სეკულარიზებულ მორალამდე დაიყვანა.
ანთროპოსოფია - ეს უწინარეს ყოვლისა მსოფლმხედველური სისტემაა, თუმცა ეს მთავარი მეტაფიზიკური მხარე ყველაზე ნაკლებადაა ცნობილი ჩვენი ანთროპოსოფებისთვის და როგორღაც უცნაურად იფარება მათი ყურადღებისაგან. მრავალი მათგანი თავს მართლმადიდებელ ქრისტიანად თვლის, ანთროპოსოფიას კი მეცნიერებად, რომელიც დაეხმარებათ გაცილებით ღრმად "შეაღწიონ" ქრისტიანობის საიდუმლო სიღრმეებში.
აქ ჩვენ რაღაც ფსიქოლოგიური გამოცანის წინ ვდგავართ: ადამიანებს, სერიოზულებს და პატიოსნებს, რომლებსაც შტაინერიზმი და ქრისტიანობა თითქოსდა კეთილსინდისიერად და გულდასმით უნდა შეედარებინათ ერთმანეთთან, ვითომდა არ ესმით, რომ საქმე ეხება ყველაზე მთავარს - არჩევანს მონოთეიზმსა და წარმართობას შორის: სახარებისეულ ქრისტეს, ჭეშმარიტ ღმერთს, სამყაროს მბრძანებელსა და შტაინერის ქრისტეს, ექვსი ელოიმის განსხეულებას, სოლარულ ღვთაებას შორის. აქ კიდევ ერთი ფსიქოლოგიური ასპექტია - პრეტენზია ელიტარულობაზე: ანთროპოსოფს საკუთარი თავი "განდობილად", საიდუმლოთა მფლობელად წარმოუდგენია, რომელიც "პროფანების" ბრბოზე მაღლა დგას, ეს მაშინ, როცა ქრისტიანობის ძალა სწორედ იმაშია, რომ ის უნივერსალურია - თანაბრად მისაწვდომია ფილოსოფოსისთვის და უბრალო მიწათმოქმედისთვის, მოხუცებისთვის და ბავშვებისთვის. მისი სიდიადე მის უბრალოებაშია, რომლის მიღმაც სულის უძირო სიღრმე იფარება. აქ ღმერთთან ურთიერთობის და ზნეობრივი სრულყოფის უნარის განსაზღვრა ხდება არა ინტელექტუალური დახვეწილობით და ოკულტურ "საიდუმლოთა" შესწავლით, არამედ გულის სისუფთავით, რწმენის სიღრმით და ნებაყოფლობითი ცხოვრებისეული ღვაწლით. ჩვენი ნაშრომის მიზანია ვაჩვენოთ ქრისტიანობისა და ანთროპოსოფიის შეუთავსებლობა ყველაზე მთავარ ონტოლოგიურ საკითხებში: თეოლოგიასა და ანთროპოლოგიაში.
თარგმნა ნინო გულიაშვილმა; წიგნიდან "რისთვის გვითმენს უფალი"
Комментариев нет:
Отправить комментарий